WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘŁabędź i Jaszczurkahttp://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2534Oryginalny PDFPaździernik 2010Phil Harrington Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)
Październik to chyba mój ulubiony miesiąc na obserwacje. Nocne powietrze jest czystsze niż w wilgotne noce lipca, sierpnia, a nawet września. Również temperatury są wciąż wystarczająco wysokie, więc wszystko co potrzebujemy aby spędzić wiele przyjemnych godzin pod gwiazdami to bluza lub lekka kurtka. Nad naszymi głowami, kiedy kończy się wieczorny półmrok, Trójkąt Letni przemierza okolice zenitu, podczas gdy jesienna Droga Mleczna płynie w kierunku wschodnim od Łabędzia po Kasjopeję.
Powyżej: mapa nieba jesiennego ze Star Watch, Phila Harringtona
Miesiąc temu wspomniałem, że będziemy kontynuować mój przegląd Drogi Mlecznej ze Stellafane od północnego Łabędzia aż do jego słabej sąsiadki, konstelacji Jaszczurki (Lacerta). Przypuszczalnie znasz dobrze Łabędzia, ale możliwe, że Jaszczurki nie. Jaszczurka była jednym z siedmiu słabych gwiazdozbiorów stworzonych przez XVII-wiecznego polskiego astronoma Jana Heweliusza. Jego atlas nieba, który przedstawia te gwiazdozbiory, opublikowany został pośmiertnie w roku 1690, trzy lata po jego śmierci.
Powyżej: mapa przeglądowa Wszechświata przez Lornetkę w tym miesiącu. Źródło: Touring the Universe through Binoculars Atlas (TUBA), www.philharrington.net/tuba.htm
Ponieważ najjaśniejsze jaszczurze gwiazdy mają jasność jedynie 4mag, słaby kształt zygzaka gwiazdozbioru jest trudny do dostrzeżenia pod każdym, z wyjątkiem najciemniejszego, niebem. Lornetka jednakże, ujawnia nieoczekiwane bogactwa wśród nich ukryte, nawet przy średnim zaświetleniu nieba. Jak widzisz na załączonej mapie z TUBA, to piekielnie zatłoczona okolica.
Zanim przejdziemy do Jaszczurki, zatrzymajmy się przy
M39, jednej z moich ulubionych gromad otwartych późnego lata. M39 leży około 9
o, lub około 1,5 pola lornetki, od Deneba. Aby ją znaleźć, przesuń się od Deneba do malej strzałki z gwiazd nieco na północny-wschód. Podążaj w kierunku wyznaczonym przez strzałkę do sznura sześciu słabych gwiazd skierowanego na wschód-północny-wschód. M39 leży na wschód od najdalej na wschód wysuniętej gwiazdy z tego szeregu. Szukaj małej, trójkątnej grupki około dwóch tuzinów słabych punkcików. Ilekroć patrzę na nią pod ciemnym niebem, M39 uderza mnie niemal trójwymiarowym wyglądem, jakby była zawieszona nad kocem słabego pyłu gwiezdnego.
Poniższy szkic, autorstwa członka CN Rony'ego De Laeta, pokazuje również małą smużkę na południe od M39. To
NGC7082, stosunkowo ciemna gromada otwarta. Jak wyraźnie przedstawia szkic, NGC7082 ma wygląd owalnej mgiełki świetlnej z dwoma słabymi punkcikami wystającymi po obu końcach. Trudno uwierzyć, że M39 i NGC7082 zawierają po około 180 gwiazd, ale tak jest. Różnicę wyjaśniają ich odległości. M39 leży "jedynie" 2.600 lat świetlnych od Ziemi, podczas gdy NGC7082 oddalona jest o 4.300 lat świetlnych.
M39 (powyżej środka) i NGC7082 (poniżej środka) sportretowane przez
Rony'ego De Laeta przy pomocy lornetki 8x56. Ten nadzwyczaj realistyczny szkic wykonany został 1 lipca 2008 roku w Bütgenbach w Belgii.
Koniecznie odwiedź stronę Rony'ego aby zobaczyć więcej niesamowitych szkiców. Kierunek północny na górze.Podążając powoli w stronę Jaszczurki, spróbujmy się z jednym z lornetkowych wyzwań opisanych w mojej nowej książce
Cosmic Challenge (dostępnej w przyszłym miesiącu "we wszystkich dobrych księgarniach", wydanej przez Cambridge University Press). Prawdę mówiąc, nie jest to tylko jedno wyzwanie, ale raczej ich para. Poniżej fragment z książki je opisujący:
IC5146, znana wielu ze swojego przezwiska, mgławica Kokon, jest trudną do dostrzeżenia plamą żarzącego się gazu, podczas gdy Barnard 168 jest cienkim, krętym pasem ciemności który zdaje się zaczynać przy jasnej mgławicy i rozciągać się daleko na północny-zachód od niej.
Aby samemu dostrzec tę dziwaczną niebieską parę, zacznij przy jasnej gromadzie otwartej M39 na północny-wschód od Deneba [Alfa Cygni]. Znana, jako jasne, luźne zbiorowisko gwiazd, i obejmująca obszar nieba tak duży jak Księżyc w pełni, M39 najłatwiej docenić w bardzo niskich powiększeniach. Nie zapomnij poświęcić chwili na podziwianie tego widoku.
Od M39, skieruj swój teleskop 2,5o na wschód-północny-wschód do Pi-2 Cygni o jasności 4mag, a wtedy powoli przesuń się w kierunku południowym, wypatrując nagłego osłabienia tła usianego gwiazdami. To będzie Barnard 168. Z powodu swojej długości -- większej niż stopień od koniuszka do koniuszka -- Barnarda 168 najlepiej podziwiać w lornetce. Moja lornetka 16x70 ujawnia kręty strumień czarnego atramentu płynący przez gwiezdną dolinę.
Podążając ciemnym obłokiem do jego wschodniego końca, dotrzesz do pary gwiazd o jasnościach 9,5mag. Obydwie zatopione są w delikatnych obłokach Kokonu. Uzbrojony w okular TeleVue Panoptic 22mm (46x) i 4-calowy refraktor zrobiłem szkic, mogąc zebrać jedynie słabiutki ślad samej mgławicy, wyglądającej jak owalna poświata otaczająca tamte gwiazdy.
Mętny zarys Barnarda 168 był oczywisty w mojej 16x70 na Stellafane w sierpniu, ale wciąż, mimo czystego nieba, nie mogłem zobaczyć żadnego śladu IC5146, mgławicy Kokon. Jednym z moich projektów obserwacyjnych w tym miesiącu jest ponowna próba z moją nową lornetką 25x100. Pod ciemnym niebem, obydwie powinny być widoczne... miejmy nadzieję. Dopiszę uaktualnienie o moim sukcesie (lub porażce) w odpowiednim wątku na forum dyskusyjnym. Chciałbym zachęcić wszystkich czytelników do tego samego i podzielenia się swoimi doświadczeniami z tą wymagającą parką.
Przeskakując do Jaszczurki, zatrzymajmy się przy gromadzie która widoczna jest w większości lornetek.
NGC7209 graniczy od południa z HT Lacertae o jasności 6mag. HT Lacertae to zmienna półregularna której jasność waha się w zakresie 6,1 do 6,4 mag. Taka zmienność jest daleko zbyt subtelna aby wychwycić ją wzrokiem, ale żółtawe zabarwienie gwiazdy powinno być widoczne.
W mojej 10x50, NGC7209 wygląda jak delikatna poświata obejmująca jakieś 20'. Najjaśniejsze z 98 gwiazd ją tworzących jaśnieją blaskiem 9mag. Chociaż jest to poniżej progu zasięgu lornetki 50mm, w mojej 16x70 widocznych jest kilka słabych punkcików.
Stwierdzicie przypuszczalnie, że w lornetce przyjemniejsza jest
NGC7243. Tutaj, znajdziemy jakieś 40 gwiazd skupionych na obszarze o średnicy około 20'. Większość gwiazd gromady ma jasność pomiędzy 9 a 11 mag, aczkolwiek kilka zdaje się być nieco jaśniejszych. Z tych, osiem jest dostatecznie jasnych aby były widoczne w mojej 10x50. Pozostałe gwiazdy zlewają się w kolistą poświatę. NGC7243 leży nieco mniej niż 3
o na zachód od Alfa Lacertae, najjaśniejszej gwiazdy konstelacji oraz jednej z czterech które wyznaczają tułów Jaszczurki w kształcie diamentu.
Oto lista wszystkich celów lornetkowych które widnieją na mapie TUBA. Powinny one zająć na jakiś czas nawet najbardziej pilnego lornetkowca!
Za miesiąc, zakończymy mój przegląd ze Stellafane 2010 królewską wizytą u królowej jesiennego nieba.Tymczasem, jeśli masz uwagi lub pomysły na kolejne artykuły, chciałbym je usłyszeć. Wyślij mi e-mail na
phil@philharrington.net.
Do listopada, pamiętaj, że jeśli chodzi o obserwacje gwiazd, dwoje oczu jest lepsze od jednego!
O Autorze:Phil Harrington jest autorem
Touring the Universe through Binoculars. Odwiedź jego stronę internetową:
www.philharrington.net aby zobaczyć zajawkę jego nowej książki,
Kosmiczne Wyzwanie (Cosmic Challenge), która będzie wydana tej jesieni przez Cambridge University Press.
Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2010 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.
