WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘMój Bohaterze!http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2565Oryginalny PDFGrudzień 2010Phil Harrington Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)
Czyż nie kochamy szczęśliwych zakończeń? Ja tak. Wyobraź sobie: Księżniczka Andromeda, bezradna panienka w opresji, przykuta do skały, a w pobliżu wynurza się wściekły potwór morski. Kiedy wszystko zdawało się być stracone, nasz bohater -- Perseusz! -- spadł z nieba, zabił potwora i zgarnął naszą pannę w swe ramiona. Razem, odlecieli w stronę zachodzącego Słońca na skrzydlatym koniu aby żyć długo i szczęśliwie.
Tyle mity i legendy. Ta historia, legenda o Perseuszu i Andromedzie, była szczegółowo opowiedziana w artykule sprzed miesiąca, kiedy odwiedziliśmy kilka celów lornetkowych w gwiazdozbiorze Kasjopei. W mitologii, Królowa Kasjopeja była matką Andromedy, i główną przyczyną jej zagrożenia.
Powyżej: mapa nieba jesiennego z książki Star Watch, Phila Harringtona
W tym miesiącu, sceną oswobodzenia wracamy do naszego bohatera, Perseusza. Na naszym niebie, zajmuje on miejsce na wschód od Kasjopei i Andromedy, na wypadek gdyby przechwałki Królowej znów wpędziły jej córkę w tarapaty.
Najjaśniejsza gwiazda konstelacji,
Mirfak (Alfa Persei), leży mniej więcej w dwóch-trzecich długości linii rozciągającej się od Pegaza do jasnej gwiazdy w Woźnicy, Kapelli. Jaśniejąc blaskiem +1,8mag, Mirfak jest sklasyfikowany jako biały nadolbrzym typu F5. Wypromieniowuje on jakieś 5.000 razy tyle energii co nasze Słońce, przy średnicy 62 razy większej. Pomiary wskazują, że jest on oddalony od nas o około 590 lat świetlnych.
Powyżej: mapa przeglądowa Wszechświata przez Lornetkę w tym miesiącu. Źródło: Touring the Universe through Binoculars Atlas (TUBA), www.philharrington.net/tuba.htm
Obserwacje Mirfaka przez lornetkę pokazują, że otoczony jest dziesiątkami słabszych gwiazd rozrzuconych w małych grupkach i plątaninach. Mimo iż większość gwiazd zdaje się być biała lub niebiesko-biała, kilka może pokazać delikatną nutę żółci lub pomarańczu. Na przykład, gwiazda Sigma Persei, jedno z trzech słońc tworzących mały trójkąt na południe od Mirfaka, świeci wyraźną pomarańczową barwą.
Razem, gwiazdy zgromadzone na obszarze w kształcie piłki do futbolu (
amerykańskiego, przyp. tłum.), tworzą
Asocjację Alfa Persei. Gwiezdna asocjacja obejmuje, tak jak większość gromad otwartych, przede wszystkim gwiazdy niebiesko-białe i białe (typów spektralnych O, B i A). Jednakże zazwyczaj, gwiazdy w asocjacji są rozrzucone luźniej od tych w gromadach otwartych. W przypadku grupy Alfa Persei, jakieś 50 słońc jest związanych we wspólnym, choć słabym uścisku grawitacyjnym. Wszystkie oddalone są od nas mniej więcej tak samo jak Mirfak, utworzone z pospolitego międzygwiezdnego obłoku gazu i pyłu, w przybliżeniu 51 milionów lat temu. Ostatecznie, rozproszą się w procesie postępującego słabnięcia sił grawitacyjnych.
Asocjacja Alfa Persei znana jest również jako
Asocjacja Per OB3 oraz
Melotte 20. To drugie odnosi się do jej wpisu do katalogu 245 gromad otwartych Philiberta Jacques'a Melotte'a. Katalog Melotte jest świetnym źródłem dla lornetkowców, zawierającym wiele celów zbyt dużych aby być łatwo wykrywalnymi w wąskim polu teleskopów.
Asocjacja Alfa Persei to wspaniały widok w nawet najmniejszej lornetce kieszonkowej, tak jak nasz następny cel, gromada otwarta
M34. M34 leży mniej więcej w połowie drogi pomiędzy Algolem (Beta Persei) a Almachem (Gamma Andromedae). Algol i M34 oddalone są od siebie o 5
o, więc w zależności od rozpiętości pola Twojej lornetki, można je w nim ścisnąć obydwie naraz.
W większości lornetek, M34 wygląda jak mglista plama światła mniej więcej tak duża jak Księżyc w pełni. Szukaj najjaśniejszych, z jej około setki, gwiazd migoczących w delikatnej poświacie słabszych, nierozdzielonych słońc. Jeśli szacowana odległość od M34 to faktycznie 1.400 lat świetlnych, gromada rozciąga się na około 14 lat świetlnych od skraju do skraju.
Co ciekawe, odkrycie M34 wyprzedza pierwsze z nią spotkanie Messiera o więcej niż stulecie. Giovanni Batista Hodierna, włoski astronom na dworze Księcia Montechiaro, był pierwszym który ją zauważył, przypuszczalnie przed rokiem 1654. Niezależnie, Messier odkrył ją ponownie w roku 1764.
Szkic Asocjacji Alfa Persei (Melotte 20) wykonany przez autora przy pomocy klasycznej lornetki 7x50 o szerokim polu widzenia. Kierunek północny na górze.
Jak już jesteśmy w tej okolicy, nie zapomnij odwiedzić
Algola, słynnej "Gwiazdy Demona". Algol jest fajną gwiazdą zmienną do śledzenia w lornetce, ale w przeszłości patrzono na niego z lękiem i przerażeniem. W
Iliadzie, Homer opisał Algola jako "upiorny widok, zniekształcony i pełen przerażenia oraz symbol nieszczęścia".
Gdyby Homer spojrzał uważniej, zauważyłby jeszcze bardziej przerażający widok - że Algol rzeczywiście do niego mruga. To dlatego, że co 2 dni, 20 godzin i 49 minut jasność gwiazdy spada z 2,1mag do 3,4mag.
Oczywiście, w rzeczywistości Algol do nas nie mruga. Te pozorne fluktuacje są wynikiem przechodzenia niewidocznej gwiazdy-towarzysza przed gwiazdą główną układu podwójnego. Każde zaćmienie trwa około 10 godzin. Kiedy towarzysz "schodzi" z gwiazd głównej, Algol z powrotem jaśnieje. Drugi, mniejszy spadek jasności ma miejsce gdy towarzysz przesuwa się za gwiazdą główną. Widoczna jasność Algola utrzymuje się w zasięgu gołego oka i lornetki przez cały cykl, czyniąc tę gwiazdę idealną do śledzenia dla świeżo upieczonych obserwatorów gwiazd zmiennych.
Aby śledzić Algola, porównuj go okresowo z gwiazdami o znanych jasnościach z jego najbliższego otoczenia. Wykorzystaj Gammę Andromedae na zachód od Algola o jasności 2,1mag, Epsilon Persei na wschód od niego o jasności 2,9mag oraz Kappę Persei w kierunku północnym o jasności 3,8mag. Wszystkie trzy oznaczone są na powyższej mapie, a w tabeli spisane są
daty minimów Algola w tym miesiącu:
| 3 gru |
6 gru |
9 gru |
11 gru |
14 gru |
17 gru |
20 gru |
23 gru |
26 gru |
29 gru |
31 gru |
07:35 UT
|
04:24 UT
|
01:13 UT
|
22:02 UT |
18:52 UT |
15:41 UT |
12:30 UT |
09:19 UT |
06:08 UT |
02:58 UT |
23:47 UT |
Kończąc, zamknijmy miesiąc parą gromad otwartych które są bardziej wymagające niż obiekty opisane powyżej. Obydwie leżą na wschód od Asocjacji Alfa Persei, nieopodal asteryzmu w kształcie podwójnego trójkąta tworzonego przez Lambdę, Mu, 48 i 53 Persei.
Łatwiejsza z nich do dostrzeżenia jest
NGC1528. Pod ciemnym niebem, moja lornetka 10x50 pokazuje doskonale okrągłą plamkę odległego światła gwiazd nieco poza malutkim asteryzmem w kształcie Y.
NGC1545 to trudny cel, nawet w dużych lornetach. Wszystko co mogłem dostrzec, to bardzo delikatny ślad jej obecności wokół słabych gwiazd SAO 24556 i SAO 24554. Moja lorneta 25x100 pokazuje w niej jedynie kilka dodatkowych słabych punktów.
Dla czytelników chcących poszperać jeszcze głębiej, oto lista z dodatkowymi celami lornetkowymi widniejącymi na mapce z tego miesiąca. Spróbuj szczęścia z każdym i opisz rezultaty w wątku na forum dyskusyjnym.
Za miesiąc, rok 2011 rozpoczniemy jednym z moich ulubionych celów zimowych, Hiadami. Do tego czasu, życzę Wam bardzo szczęśliwych Świąt Bożego Narodzenia, wesołej Chanuki, wesołych wakacji, i bezchmurnego nowego roku. A jeśli masz jakieś uwagi lub pomysły na kolejne artykuły, wyślij mi je proszę mailem na
phil@philharrington.net.
Jak zwykle, pamiętaj, że jeśli chodzi o obserwacje gwiazd, dwoje oczu jest lepsze od jednego!
O Autorze:Phil Harrington jest autorem
Touring the Universe through Binoculars. Odwiedź jego stronę internetową:
www.philharrington.net aby zobaczyć zajawkę jego nowej książki,
Kosmiczne Wyzwanie (Cosmic Challenge), wydanej przez Cambridge University Press.
Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2010 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.
