WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
Skręcając do Kruka
http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2630
Oryginalny PDF

Maj 2011

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)







W maju, najdłuższy gwiazdozbiór całego nieba, Hydra, pełznie wzdłuż południowego horyzontu. Kruk, usadowiony na grzbiecie Węża, tworzy z nim bardzo dziwną parę. Jak Wąż Wodny i Kruk zostali na niebie towarzyszami, to już legenda.

Głosi ona, że Apollo wysłał Kruka aby przyniósł nieco wody ze strumienia. Stosując się do poleceń Apolla, kruk odleciał trzymając w pazurach puchar. Leciał przed siebie aż zobaczył drzewo figowe pełne niedojrzałych owoców. Lekceważąc prośbę Apolla, Kruk czekał kilka dni aż figi dojrzeją i wyprawił sobie ucztę. Kiedy zdał sobie sprawę, że popadł w spore kłopoty, Kruk zdecydował się zrzucić winę na węża wodnego blokującego strumień i nie pozwalającego nabrać wody. Jako dowód, Kruk wrócił do Apolla trzymając w pazurach zarówno węża wodnego jak i puchar. Ale Apollo nie dał się nabrać Krukowi i wypędził go na niebo, na wieczną przejażdżkę na grzbiecie Hydry, nieco poza zasięgiem słabego gwiazdozbioru Puchar (pominiętego na poniższej mapie).

Puchar jest gwiazdozbiorem trudnym do zauważenia gołym okiem, ale cztery główne gwiazdy tworzące Kruka zadziwiająco się wyróżniają, nawet przy średnim zaświetleniu nieba. Pamiętasz jak go odszukać? Od dyszla Wielkiego Wozu zatocz łuk do Arktura, pomarańczowego klejnotu o jasności 0mag w Wolarzu. Następnie, kontynuuj w stronę Spiki, jaśniejącej blaskiem 1mag w Pannie. I w końcu, skręć do Kruka.

---

---

Gwiazdy tworzące trapez gwiazdozbioru są stosunkowo słabe, ale nadal dają wiele radości przy oglądaniu ich w lornetce. Kiedy skaczesz z jednej na drugą, zatrzymaj się przy Gienahu (Gamma Corvi), północno-zachodniej gwieździe trapezu. Nieco na północ od Gienaha wyśledź linię z pięciu gwiazd o jasnościach 6 i 7 mag, rozciągającą się w kierunku północno-wschodnim i kończącą się małym trójkątem słabych gwiazd. Razem, tworzą one Strzałę Kruka, charakterystyczny asteryzm w kształcie strzały.

Strzała Kruka celuje niemal wprost w mały węzeł z gwiazd. Ta grupa gwiazd jest jednym z tych małych, nieoczekiwanych skarbów, na które wpadasz co jakiś czas w trakcie starhoppingu. Mimo, iż gwiazdy te są najwyraźniej niczym innym jak przypadkowym zgrupowaniem na niebie, tworzą trójkąt równoramienny wewnątrz innego trójkąta równoramiennego. Zauważalna naturalna symetria zadziwia w teleskopach, ale jest nieco zbyt ciasna dla większości lornetek. W zamian, lornetka pokaże tu przypuszczalnie trzy punkty. Przez lata, wielu obserwatorów bez wątpienia "odkryło" ten wzór i uznało go za swój. Ale dla mnie, teksański amator John Wagoner nadał mu najlepszą nazwę, Gwiezdne Wrota.

Przesuń się nieco na wschód-północny-wschód od koniuszka Strzały, aby dostrzec odległą smugę szarawego światła. Jest to galaktyka Sombrero, M104. M104 powinna być widoczna w lornetce 50mm. Moja wielka lorneta 25x100 pokazuje również ślad słynnego pasa pyłowego Sombrero, który przechodzi w poprzek południowej części jądra galaktycznego. To ta charakterystyczna obwódka była powodem nadania ksywki Sombrero.

Szacunki określają odległość Sombrero od Drogi Mlecznej na 50 milionów lat świetlnych, co sprawia, że jest zewnętrznym członkiem Królestwa Galaktyk Coma-Virgo. Gromada Coma-Virgo obejmuje ponad 2.000 galaktyk, a jej środek leży jakieś 24 stopnie na północ od M104. Tak jak M104, "Lokalna Grupa" galaktyk Drogi Mlecznej również leży na zewnętrznych obrzeżach gromady Coma-Virgo.

Mimo, iż położona jest od nas dalej niż inne galaktyki w gromadzie Coma-Virgo, M104 wciąż jest jednym z jej najjaśniejszych członków. Pomimo dużej odległości, M104 wciąż jaśnieje blaskiem 8mag. Jej wysoka jasność powierzchniowa oznacza również, że jest idealnym celem nawet pod zaświetlonym niebem.

Ale M104 ma coś więcej niż tylko ładne oblicze. Galaktyka ta jest jasna nie tylko w długości fal widzialnych, jest też całkiem widoczna w części rentgenowskiej widma elektromagnetycznego. Astronomowie wierzą, że nietypowo silna emisja promieniowania rentgenowskiego może być powodowana przez masywną czarną dziurę schowaną w jądrze galaktycznym.

---

Aby trafić w nasz następny cel, wyobraź sobie linię pomiędzy gwiazdami Algorab (Delt Corvi) i Kraz (Beta Corvi), które wyznaczają wschodnią część trapezu Kruka. Są one oddalone od siebie o 7^o i stanowią poręczny test na sprawdzenie prawdziwego pola widzenia lornetek 7x i 8x. Przedłuż tę linię o około pół odległości dalej na południe od Kraza, do dość jasnej gwiazdy w tym polu (to znaczy, dość jasnej w lornetce). Spójrz nieco na jej północny-wschód, a powinieneś zauważyć również bardzo słabą, nieostrą kulkę. Jest to gromada kulista M68.

Co prawda, M68 nie należy do jednych z najlepszych celów wiosennych dla lornetki. Jej około 100.000 gwiazd zgromadzonych razem, jaśnieje blaskiem zaledwie 8mag. Nie jest ona choć w części tak imponująca jak, powiedzmy, M3 w Psach Gończych. Ale rozważ, że kiedy światło, które widzisz dziś wieczorem, opuszczało M68 jakieś 33.000 lat temu, nowoczesna astronomia dotyczyła wczesnych obserwatorów nieba nieopodal Blanchard we Francji, grawerujących linie na kościach zwierząt dokumentując fazy Księżyca. Z pewnością wiele się od wtedy zmieniło!

Oto nieco więcej obiektów do podziwiania we Wszechświecie przez Lornetkę w tym miesiącu, które powinny zająć Cię w czasie majowych wieczorów:

---

Nie zapomnij wydrukować wersji tego artykułu w PDF aby zabrać ją ze sobą na obserwacje. Kliknij na link 'Oryginalny PDF' na górze strony aby ściągnąć plik PDF, który możesz wydrukować lub zapisać do późniejszego wykorzystania.

Masz pytania, uwagi lub pomysły na przyszłe artykuły? Bardzo chciałbym je usłyszeć. Napisz do mnie na phil@philharrington.net.

Za miesiąc, późne zachody Słońca sprawią, że czerwiec będzie idealnym czasem na odwiedziny naszego najbliższego sąsiada, Księżyca. Do tego czasu, pamiętaj, że że do obserwacji wiosennych dwoje oczu jest lepsze od jednego.

---

O Autorze:
Phil Harrington jest redaktorem czasopisma Astronomy oraz autorem dziewięciu książek o astronomii. Odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2011 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.