WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
Trio jesiennych kulek
http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2686
Oryginalny PDF

Październik 2011

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)







Ilekroć zabieram moją klasę uczelnianą z Suffolk County Community College do małego planetarium szkolnego poznawać gwiazdozbiory, stale ktoś prosi o pokazanie jego znaku zodiaku. Tak więc, kiedy pokazuję im takie gwiazdozbiory jak Skorpion, Byk, Bliźnięta, czy Lew, są zafascynowani. Ale kiedy lecimy drogą wzdłuż ekliptyki i dochodzimy do Wodnika, urodzeni pod tym znakiem czują się oszukani bo nie ma tam żadnych jasnych gwiazd wyznaczających drogę do "ich" znaku (oczywiście, wyobraźcie sobie reakcję kiedy mówię tym, urodzonym między 1 a 18 grudnia, że ich znakiem w rzeczywistości jest Wężownik! Ale schodzę z tematu).

---

---

---

Mogę zrozumieć dlaczego. Ponieważ w Wodniku nie ma żadnych jasnych gwiazd aby przyciągnąć uwagę, zaświetlenie nieba często zakrywa słaby zarys gwiazdozbioru. Wodnik identyfikowany jest w greckiej mitologii z Ganimedesem, władcą wody na dworze Zeusa. Zgodnie z legendą, swoją życzliwością Ganimedes zaskarbił sobie łaskę Zeusa, który później uczynił go bogiem deszczu, Wodnikiem. Ostatecznie, wstąpił on na niebo jako jeden z 12 gwiazdozbiorów zodiakalnych (prawdę mówiąc, 13 licząc z wyżej wymienionym Wężownikiem).

Nie pozwólmy niepozorności gwiazdozbioru powstrzymać nas od zobaczenia kilku jego lornetkowych celów w tym miesiącu. Ale aby to sobie nieco ułatwić, musimy zacząć naszą wycieczkę po Wodniku od dużo bardziej wyraźnego wzoru z gwiazd: Wielkiego Kwadratu Pegaza, położonego wyżej, na północ. Narysuj w myślach linię od północno-wschodniej gwiazdy Kwadratu, Alpheratza idącą ukośnie do Markaba w rogu południowo-zachodnim i przesuń linię o tę samą odległość dalej na południowy-zachód. Tam powinieneś znaleźć asteryzm w kształcie Y, z gwiazd o jasnościach 4 i 5 mag znany jako wodnikowy Dzban na Wodę. Cały, ładnie mieści się w polu większości lornetek. Dołącz do niego gwiazdę Sadalmelik na zachodzie, a utworzysz sugestywny grot strzały.

Podążając w stronę celu grota na zachód, około jednego pola lornetki, dotrzesz do małej plamki światła. To gromada kulista M2, w rzeczywistości ogromne megalopolis jakichś 150.000 gwiazd. Lornetki zazwyczaj nie mają wystarczającej mocy aby rozdzielić M2 na cokolwiek więcej niż tylko malutki niebieski kłębek wełny, chociaż moja 16x70 pokazuje ją jako nieco spłaszczoną. Większość kulistych zdaje się być niemal idealnie okrągła.

Zawsze lubię porównywać do siebie podobne typy obiektów, i mamy świetną sposobność aby zrobić to z M2. Jeśli skierujesz się około dwa pola lornetki na północ, z powrotem do Pegaza, wycelujesz dokładnie w inną gromadę kulistą, M15. M15 leży około 4^o, lub pół pola lornetki, na północny-zachód od gwiazdy Enif na koniuszku nosa Pegaza. Szukaj gwiazdy o jasności 6mag nieco na zachód od gromady. Razem, tworzą niezwykłą "gwiazdę podwójną". Jednak łatwo jest odróżnić kulistą od gwiazdy, bo M15 będzie wyglądała wyraźnie nieostro. Jak się ona ma do M2? Przypuszczalnie, M15 zrobi na Tobie wrażenie nieco mniejszej, okrąglejszej i może bardzo nieznacznie jaśniejszej.


Zarówno M2 jak i M15 są dostatecznie jasne aby być widocznymi przez niemal każdą lornetkę, ale nasza trzecia gromada kulista jest dużo słabsza, i dlatego, daleko bardziej wymagająca. W zasadzie, M72 o jasności 9mag jest najsłabszą z 29 gromad kulistych zamieszczonych w katalogu Charlesa Messiera. Z ledwością dostrzegam ją w mojej lornetce 10x50 w czasie najlepszych nocy jako nieco nieostry punkt świetlny około 3^o na południe od Mu Aquarii. Moje lornetki 16x70 i 25x100 pokazują ją jako bardziej oczywistą, ale dają niewiele więcej aby polepszyć wrażenia wizualne tego odległego roju.

Jak już jesteś w tej okolicy, spróbuj dostrzec M73, jakieś 1,5 stopnia na wschód od M72. Nie ma tu wiele do oglądania. M73 jest niczym więcej jak wzorem czterech gwiazd w kształcie Y, o jasnościach od 10 do 12 mag. Na temat czy są one fizycznie powiązane, czy są tylko przypadkowym ustawieniem na niebie, wciąż trwają dyskusje wśród zawodowych astronomów. Niektórzy uważają, że patrzymy na pozostałość po gromadzie otwartej, która z biegiem czasu się rozproszyła, natomiast inni pozostają bez przekonania. Niestety, w innych przypadkach prawidłowe, dane z satelity astrometrycznego Hipparchos nie były w stanie zbadać odległości gwiazd z powodu ich wzajemnej widomej bliskości (widocznej z Ziemi). Tak i tak, będziesz potrzebować dużej lornetki aby dostrzec tę grupę.

W końcu, zwróć uwagę na mapę, że mamy w pobliżu przyczajonego planetarnego gościa. Jeśli nigdy nie widziałeś w swojej lornetce Neptuna, teraz jest świetny moment aby spróbować. Szukaj niebiesko-zielonego punktowego dysku o jasności 8mag, w tym miesiącu leżącego jakieś 1,5^o na północny-zachód od Ioty Aquarii o jasności 4mag. Neptun osiągnął opozycję 22 sierpnia i powoli sunie w kierunku południowo-zachodnim po pętli wstecznej.

Jak widać na poniższej liście, jest tu tego o wiele więcej aby zająć Twoją lornetkę przez cały miesiąc. Każdy obiekt widnieje na powyższej mapie. Jak wiele potrafisz znaleźć?

---

Za miesiąc, spotkamy rodzinę królewską, więc pamiętaj aby ładnie się ubrać. Do tego czasu, pamiętaj, że jeśli chodzi o obserwacje, dwoje oczu jest lepsze od jednego.

---

O Autorze:
Phil Harrington napisał 9 książek o astronomii, włączając Star Ware, Star Watch, i ostatnią, Cosmic Challenge. Aby dowiedzieć się więcej, odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2011 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.