WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘNieco gromad królewskich
http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2688Oryginalny PDF
Listopad 2011Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)
Nie da się ukryć, moja rodzina i ja jesteśmy psiarzami. I na potwierdzenie tego, mamy ich trzy. Wszystkie są wspaniałe... z wyjątkiem, gdy któryś mnie budzi o 3 nad ranem na przechadzkę.
Dokładnie to zrobił kilka miesięcy temu nasz American Eskimo (amerykański pies eskimoski), Suzy. Posłusznie i z zaczerwienionymi oczami wypuściłem ją na dwór aby zrobiła to co co psy zrobić muszą. Ale wtedy popełniłem błąd spoglądając w górę. Odkąd pamiętam, niebo nie było czystsze i ciemniejsze, być może wciąż w następstwie huraganu Irene który przeszedł kilka dni wcześniej.
Powyżej: mapa nieba jesiennego z książki Star Watch, Phila Harringtona
Powyżej: mapa przeglądowa
Wszechświata przez Lornetkę w tym miesiącu. Źródło:
Touring the Universe through Binoculars Atlas (TUBA),
www.philharrington.net/tuba.htm
Sen jest bezwartościowy, więc po powrocie Suzy, chwyciłem moją lornetkę 10x50 i zrobiłem sobie godzinny mini-maraton głębokiego nieba przez gwiazdozbiory Kasjopei i Perseusza. Widoki wizytówek takich jak M52, NGC7789, NGC457, i Gromady Podwójnej były zachwycające. Ale to co mi się naprawdę podobało, to wędrówka nieco poza ubitym szlakiem, by zbadać niektóre z mniej oczywistych obiektów tego regionu. I właśnie to zrobimy w tegomiesięcznym e-artykule.
Zacznijmy od wycelowania w Deltę i Epsilon Cassiopeiae w kształcie W gwiazdozbioru. Te gwiazdy o jasności 3mag są od siebie oddalone o nieco mniej niż 5
o i dzięki temu mieszczą się w jednym polu widzenia.
Czy widzisz słabą mgiełkę nieco na wschód-południowy-wschód od środka linii łączącej te gwiazdy? To
NGC663, efektowny zbiór około 80 słabych gwiazd. Mimo iż NGC663 ma jasność 7mag, pozostaje nierozdzielona nawet w lornetkach 50mm. Najjaśniejsze słońca gromady mogą być rozdzielone w mojej lornetce 16x70, natomiast moja 25x100 pokazuje, że gwiazdy skupione są w dwóch asymetrycznych grupkach.
Charles Messier przeoczył jakoś NGC663, ale dostrzegł drugą pobliską gromadę, leżącą około stopnia na północny-wschód od Delty Cas. Znamy ją dziś jako
M103. M103 ma w historii astronomii swój odnośnik, jako ostatni obiekt w oryginalnym katalogu Messiera (M104 do M110 było kolejno dodawane w XX wieku według niepublikowanych notatek Messiera). Jego słowa opisują M103 jako po prostu "gromadę gwiazd".
Chociaż nie jest on zbyt inspirujący, nudny opis Messiera przypuszczalnie bardziej odzwierciedla jakość jego teleskopu niż samą M103. Dzisiejsi amatorzy znają M103 jako roziskrzoną gromadkę pyłu gwiezdnego układającą się w kształt grota strzały mającego rozmiar około 6 minut łuku. Gwiazda wyznaczająca koniuszek grota, Struve 131, jest dla teleskopu ładną podwójną. Badania wykazały, że związek Struve 131 z M103 jest czysto przypadkowy, i gwiazda leży pomiędzy nami a gromadą. W tym przypadku, najjaśniejsza gwiazda gromady jaśnieje blaskiem 10,6mag, i jest zbyt słaba aby mogła być rozdzielona w większości lornetek.
Teraz, przesuń się od Epsilon Cas około 1
o na północny-wschód, aby znaleźć asteryzm z gwiazd w kształcie V, który przypomina mi stado gęsi w locie. Prowadzi gwiazda SAO12076 o jasności 5mag, następnie lecą 52 i 53 Cas, oraz kilka słabszych gąsiątek. Dodanie trzech słabych słońc nieco na wschód od 53 dołącza wzór diamentu na końcu stada. Trzy z gwiazd diamentu, włączając 53 Cas, wraz z około 20 innymi słabszymi słońcami, tworzą wspólnie gromadę otwartą
Stock 5. Mimo iż gwiazdy gromady stłoczone są luźno, być może będziesz w stanie dostrzec nieco mglistą jakość tego diamentu, szczególnie jeśli obserwujesz lornetką co najmniej 12x.
Następnie, machnij się około 8
o, lub nieco więcej niż pole lornetki, w kierunku północnym do trapezu (klińca) czterech gwiazd utworzonego przez 40, 42, 48, i 50 Cas. Przyjrzyj się dokładnie wnętrzu trapezu by dostrzec słabą poświatę. To inna rzadko obserwowana gromada otwarta,
Collinder 463. Obejmującą obszar nieba równy Księżycowi w pełni, gromadę Collinder 463 tworzy 80 słabych gwiazd leżących jakieś 2.100 lat świetlnych od Ziemi. Najjaśniejsze jaśnieją blaskiem pomiędzy 8 a 9 mag.
Szkic M103, NGC663, i okolic wykonany przez belgijskiego amatora Rony'ego De Laet'a przy pomocy lornetki 15x70. Aby zobaczyć wersję opisaną, odwiedź
stronę Rony'ego.
Naszych następnych kilka celów leży na wschód od W Kasjopei i na północ-północny-wschód od Gromady Podwójnej. Kiedy już oderwiesz się od tamtego wspaniałego widoku, wyśrodkuj na mglistej plamie 4,5
o na północ-północny-wschód. To
Melotte 15, gromada otwarta zrodzona z mgławicy emisyjnej IC1805. 40 gwiazd w Melotte 15 jaśnieje sumarycznym blaskiem 6,5mag, co sprawia, że jest w zasięgu małej lornetki kieszonkowej. W mojej 10x50 mogę zliczyć pół tuzina gwiazd na obszarze 20 minut kątowych, z najjaśniejszą o blasku około 8mag.
Dwie mniejsze gromady leżą po obu stronach Melotte 15. Pierwsza,
Markarian 6, jest małą i łatwo przeoczaną grupką. Ale przyjrzyj się uważnie, a może będziesz w stanie dostrzec słabą grupę sześciu gwiazd przypominającą nieco strzałę wycelowaną w kierunku południowym.
NGC1027 leży w tej samej odległości na wschód od Melotte 15. 40 gwiazd w tej małej gromadzie otwartej wygląda jak delikatna poświata otaczająca słońce o jasności 7mag. Mimo iż wszystkie trzy gromady zdają się być blisko siebie na naszym niebie, leżą one w bardzo różnych odległościach. Zgodnie z tym co piszą Archinal i Hynes, autorzy książki
Star Clusters (Willmann-Bell, 2003), Markarian 6 jest najbliższą, przy odległości 1.665 lat świetlnych. NGC1027 jest druga przy 3.950 latach świetlnych, a Melotte 15 leży daleko, 7.200 lat świetlnych od nas.
Jak widzisz na powyższej mapie i poniższej liście, te części Kasjopei i sąsiadującego Perseusza zawierają wiele innych gromad otwartych widocznych przez lornetki, jak również kilka ciekawych gwiazd zmiennych. Jak wiele innych potrafisz znaleźć? Daj im szansę, a mi znać!
Do momentu naszego kolejnego spotkania za miesiąc pod jesiennym niebem, pamiętaj, że jeśli chodzi o obserwacje, dwoje oczu jest lepsze od jednego.
O Autorze:Phil Harrington jest autorem 9 książek o astronomii, włączając ostatnią,
Cosmic Challenge. Aby dowiedzieć się więcej, nie zapomnij odwiedzić jego strony internetowej:
www.philharrington.net.
Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2011 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.
