WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘSkarby Południa
http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2701Oryginalny PDF
Grudzień 2011Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)
Rzeźbiarz to jeden z najmniej rzucających się w oczy gwiazdozbiorów. Tu, na półkuli północnej, znajdziemy go skrobiącego południowy horyzont na wschód od gwiazdy Fomalhaut o jasności 1mag w Rybie Południowej i na południe od gwiazdy Diphda o jasności 2mag w Wielorybie. Za sprawą jego niskiego położenia oraz faktu, że żadna z jego gwiazd nie ma jasności wyższej niż 4mag, dostrzeżenie Rzeźbiarza może być trudnym zadaniem! Oznacza to, że nasze cele w tym miesiącu najlepiej łapać kiedy jest on na lub w pobliżu południka. W grudniu, ma to miejsce zaraz po zniknięciu ostatnich oznak zmierzchu.
Powyżej: mapa nieba jesiennego z książki Star Watch, Phila Harringtona
Powyżej: mapa przeglądowa
Wszechświata przez Lornetkę w tym miesiącu. Źródło:
Touring the Universe through Binoculars Atlas (TUBA),
www.philharrington.net/tuba.htm
Zacznijmy od
NGC253, zapierającej dech w piersiach galaktyki która często opisywana jest jako odpowiedź półkuli południowej na Galaktykę Andromedy. Aby ją odnaleźć, znajdź najpierw pomarańczową Diphdę, opisywaną również na wielu mapach nieba jako Deneb Kaitos (włączając powyższą mapę przeglądową). Leży ona mocno na południe od Wielkiego Kwadratu Pegaza i na północny-wschód od Fomalhauta. Od niej, przesuń się 7
o na południe do galaktyki. Połowę tego dystansu wyznacza, tworzony przez trzy gwiazdy o jasnościach 5mag, trójkąt prostokątny.
Nawet w szerokościach północnych, NGC253 zwana jest czasami Silver Coin Galaxy (Srebrną Monetą/Jednodolarówką), dając imponujący spektakl. Wydłużony dysk ramion spiralnych galaktyki jest z łatwością widoczny w mojej lornetce 10x50, ale nie mogę wydobyć żadnego śladu wyśrodkowanego jądra. W zamian, zdaje się być jednakowo jasna na całej długości.
Szkic NGC253 (w środku) i NGC288 (poniżej na lewo) wykonany przez autora przy pomocy lornetki 10x50.
Jak już będziesz gotów oderwać się od NGC253, skieruj się z powrotem na północ do tamtego trójkąta z gwiazd 5mag. Około stopień na północ od najdalej na wschód wysuniętego wierzchołka trójkąta leży inna duża, choć słabsza galaktyka. Ponieważ
NGC247 ma rozmiary 20'x7', jej rozciągnięty, słaby blask 9mag jest mocno rozrzedzony, obniżając jej jasność powierzchniową. Oznacza to, że do dostrzeżenia jej słabej obecności potrzebować będziesz czystego nieba, wolnego od otulającej horyzont mgły. Nawet wtedy, będziesz mógł rozróżnić jedynie rdzeń centralny i, być może, zaledwie smugę halo ramion spiralnych.
Trzecia galaktyka,
NGC55, byłaby dużo bardziej znana gdyby nie jej skrajnie południowa deklinacja i duża odległość od jasnych gwiazd starhoppingu. Jednakże obserwowana z południowych szerokości geograficznych, galaktyka ta z pewnością stałaby się sezonową perełką. NGC55 najłatwiej zlokalizować zaczynając od Fomalhauta. Zjedź około pola lornetki na południowy-wschód do Gammy Sculptoris o jasności 4mag, następnie 6 stopni dalej na południowy-wschód do Bety Sculptoris o jasności 4mag. W końcu, przesuń się 7 stopni na wschód-południowy-wschód do bliskiej parki gwiazd 7mag, dalej następne 1,5 stopnia na wschód do NGC55. Jeśli obserwujesz na szerokościach niższych niż +30
o, NGC55 można łatwiej odnaleźć zaczynając od gwiazdy Ankaa (Alfa Phoenicis) o jasności 2mag, która leży około 4 stopni na południowy-wschód od galaktyki.
Gdy galaktyka góruje na niebie, stabilnie trzymane lornetki odsłonią jej długi, słaby, cienki jak igła dysk. Tak jak NGC247 i NGC253, NGC55 jest członkiem Grupy Galaktyk Rzeźbiarza, najbliższej, naszej Grupie Lokalnej, grupy galaktyk. Inne galaktyki należące do Grupy Rzeźbiarza, wszystkie zbyt słabe dla naszych lornetek, to NGC 300, 675, i 7793, jak również kilka mniejszych systemów. Wszystkie oddalone są od nas o około 10 milionów lat świetlnych.
A oto dwa ostatnie cele w tym miesiącu, leżące dużo bliżej nas. Po pierwsze, czy zdarzyło Ci się zauważyć słabą mgiełkę w tym samym polu widzenia co NGC253, na południowy-wschód od galaktyki? Jeśli tak, widziałeś zatem gromadę kulistą NGC288. Tak jak w przypadku NGC55 (i przypuszczalnie również NGC247), aby dostrzec ten wymagający cel będziesz musiał użyć metody zerkania. Ale obserwując w idealnych warunkach, mglisty dysk NGC288 jest nie do przeoczenia. I zauważ, że kiedy patrzysz w jej kierunku, patrzysz w stronę kosmicznego banity. Podczas gdy większość kulistych zgromadzonych jest wokół centralnego rdzenia Drogi Mlecznej, NGC288 jest bardzo blisko południowego bieguna galaktycznego.
W końcu, mamy tu drugiego kosmicznego wygnańca, Blanco 1, niewyraźną gromadę otwartą w centrum Rzeźbiarza nazwaną na cześć jej odkrywcy, Victora M. Blanco. Blanco odkrył tę gromadę w roku 1959, gdy był profesorem na Uniwersytecie Case Western Reserve. Później, został drugim dyrektorem Inter-amerykańskiego Obserwatorium Cerro Tololo w Chile.
Mimo, iż jej 30 gwiazd leży w pustym regionie niedaleko południowego bieguna galaktycznego, Blanco 1 nie wygląda jak gromada otwarta. Lornetki pokażą około tuzina punktów jaśniejszych niż 8mag, oraz garstkę słabszych słońc, wszystkie w obrębie 90' gromady. Przyciągającą uwagę i służącą za punkt orientacyjny jest Zeta Sculptoris o jasności 5mag, która leży przed gromadą, a jej obraz nakłada się na obraz gromady.
Poniższa tabela zawiera szczegółowe dane opisanych, oraz innych obiektów znajdujących się w tym rejonie. Spróbuj się z każdym i nie zapomnij opisać rezultatów w naszym wątku na forum dyskusyjnym.
Nie zapomnij zamieścić swoich obserwacji i szkiców w wątku dotyczącym tego artykułu lub napisać do mnie na
phil@philharrington.net. A do następnego miesiąca pamiętaj, że dwoje oczu jest lepsze od jednego.
O Autorze:Phil Harrington jest autorem 9 książek o astronomii, włączając ostatnią,
Cosmic Challenge. Aby dowiedzieć się więcej, nie zapomnij odwiedzić jego strony internetowej:
www.philharrington.net.
Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2011 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.
