WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
Skarby Woźnicy
http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2724
Oryginalny PDF

Luty 2012

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)







Wyjdź na dwór wieczorem i spójrz wysoko nad głowę. Jeśli mieszkasz na średnich szerokościach północnych, o zmroku znajdziesz samotną latarnię wznoszącą się nieopodal zenitu. To Kapella, Alfa gwiazdozbioru Woźnicy. Śledząc starożytnych Rzymian, nazwę Kapella tłumaczymy jako "koza", w odniesieniu do miejsca jakie zajmuje w wizerunku Woźnicy. Przedstawiany jest on często jako trzymający w ramionach kozę i dwa koźlątka.



Dziś wiemy, że Kapella jest w rzeczywistości systemem podwójnym, leżącym jakieś 42 lata świetlne od nas. Każde ze słońc Kapelli sklasyfikowane jest jako żółta gwiazda typu G, tak jak nasze Słońce. Oznacza to, że wszystkie trzy mają mniej więcej taką samą temperaturę powierzchni, chociaż nasz żółty karzeł Słońce jest jedynie w jednej dziesiątej tak duży jak każdy z olbrzymów Kapelli. Mała jest nadzieja dostrzeżenia dwóch składników Kapelli, nawet przez największe teleskopy, gdyż odległe są one od siebie jedynie o około 60 milionów mil, mniej niż odległość Wenus od Słońca.

Pięcioboczne ciało Woźnicy to wspaniały obszar nieba zimowego dla obserwacji lornetkowych. Znajdziesz tu trzy najjaśniejsze gromady otwarte tej pory roku, jak również szereg celów mniej znanych.

M38, jedna z trzech gromad otwartych Messiera w Woźnicy, jest położona centralnie w pięcioboku jego ciała. Giovanni Batista Hodierna (1597-1660), astronom na dworze księcia Montechiaro na Sycylii, odkrył ją około roku 1654 wraz z M36 i M37 przez 1-calowy refraktor. Jednakże, nie zdziw się, jeśli nie zobaczysz M38 na pierwszy rzut oka przez swoją XXI-wieczną lornetkę. Gromada ta może być trudna do wyłowienia spośród otaczających gwiazd.

Kiedy patrzysz na M38, przypuszczalnie zauważysz również M36, drugą rozmytą poświatę opatuloną dwoma słabymi gwiazdami pola około połowy pola lornetki na wschód. M36 jest mniejsza i bardziej skupiona niż M38, co sprawia, że jest łatwiejsza do dostrzeżenia. Jeśli masz dobry wzrok i dość dużą lornetkę, możesz zobaczyć też kilka słabych gwiazd spoglądających na Ciebie. Teleskopy ujawniają, że najjaśniejsze gwiazdy gromady tworzą wzór zakrzywionego Y.

Trzecia gromada otwarta Messiera w Woźnicy, M37, znajduje się około pola lornetkowego na wschód od M36. Chociaż jej najjaśniejsze gwiazdy jaśnieją blaskiem jedynie 9mag, M37 widoczna jest w lornetce zazwyczaj jako słaba, mglista plamka światła.

W uzupełnieniu do tego trójkąta, Woźnica zawiera inne kuszące gromady otwarte. Jedną z nich jest Stock 10, położona około 4^o na zachód-północny-zachód od Thety Aurigae i 4^o na północ od M36. Trzy najjaśniejsze składniki gromady leżą w małym, łatwym do zidentyfikowania, łuku gwiazd o jasnościach 6mag.

Czy kiedykolwiek czułeś, że jesteś obserwowany? Powinieneś podczas obserwacji M38. Nieco na południe od gromady znajduje się zabawna grupka gwiazd -- asteryzm -- które razem wyglądają jak uśmiechnięta twarz Kota z Cheshire z Alicji w Krainie Czarów. Tak członek CN, Ben Cacace z Nowego Jorku, NY, przedstawił go po raz pierwszy, gdy natknął się na ten wzór w roku 2002. Opisał go jako "złożonego z 8 gwiazd o jasnościach 5-7 mag, z dwoma gwiazdami jako oczami i kolejnymi 6 w łuku jako ustami". W zależności od tego kiedy patrzysz na Woźnicę, Kot może leżeć na boku lub stać na głowie, więc użyj wyobraźni.

Zauważyłeś, że Kot zdaje się mieć rumieniec, stworzony przez słabą smużkę tam, gdzie miałby prawy (północny) policzek? To NGC1907, osobna gromada otwarta sąsiadująca bezpośrednio z M38. Lornetki pokazują jedynie ślad gromady, ponieważ żadna z jej gwiazd nie ma jasności większej niż 10mag. Razem, tworzą cel 8mag będący w zasięgu mojej 10x50 w czyste, ciemne noce.

Na południowy-zachód od Kota jest jeszcze jeden, nawet jaśniejszy, asteryzm z pół tuzina gwiazd który może być w rzeczywistości dostrzeżony gołym okiem pod warunkiem dość ciemnego nieba. Na powyższej mapie widnieje oznaczony jako Harrington 4 (w skrócie Hrr 4), i wymieniony jest w Touring the Universe through Binoculars. Niektórzy wyobrażają sobie go jako małą rybkę, ale mi przypomina bardziej rakietę/kij do lacrosse. Cztery gwiazdy -- 17, 18, 19, i IQ Aurigae -- tworzą siatkę rakiety, podczas gdy 14 i 16 Aurigae formują rączkę. Musiał trwać jakiś mecz, bo rączka zdaje się być zgięta lub nawet złamana w połowie długości.


Przesuwając się z powrotem na północ w kierunku Kapelli, zrób sobie przerwę przy asteryzmie w kształcie diamentu utworzonym przez gwiazdy Lambda i Rho Aurigae, oraz SAO 40248 i 40290 o jasności 5mag. Tak jak Kapella i nasze Słońce, Lambda jest gwiazdą typu spektralnego G i może pokazać w lornetce nieco żółtego zabarwienia. Pozostałe trzy gwiazdy diamentu są gorętszymi, białymi gwiazdami typu A. Tak jak Kij Lacrosse, Diament Woźnicy może być widoczny bez jakiejkolwiek pomocy optycznej jako mglista smużka światła.

Niektóre atlasy gwiazd odnotowują, że SAO 40290 należy do słabo skoncentrowanej gromady otwartej znanej jako Collinder 62. Musiałbyś jednak bardzo tego chcieć, aby odróżnić gwiazdy gromady od leżących zarówno za, jak i przed nią.

W końcu, podążmy szlakiem przetartym przez członka CN Mathew Wedela (mwedel) w poście na forum Deep Sky w styczniu 2010. Zasugerował, poprzez przedłużenie linii od Kapelli przez Menkalinana (Beta Aurigae) o kolejne 8,5^o na wschód, dojście do rzucającego się w oczy asteryzmu z pięciu gwiazd 5mag w kształcie krzyża. W swoim poście, skomentował "Zauważyłem go po raz pierwszy... kiedy polowałem na NGC2281 z moją lornetką 15x70. Asteryzm podobał mi się bardziej niż gromada! Godny odszukania". Krzyż Wedela jest wyśrodkowany na gwieździe Psi-5 Aurigae (RA 06h 46,7m, Dec +43^o 34,6'), i obejmuje Psi-2, Psi-4, i Psi-7 Aurigae, jak również 16 Lyncis.

A co do samej NGC2281, moja lornetka 10x50 pokazuje mgławicową smugę otaczającą ciasny węzeł centralny. Podbijając do 16x70, lornetka odsłania, że węzeł centralny ma kształt diamentu z czterech słońc o jasności 8mag, jak również odrobinę innych gwiazd gromady rozłożonych asymetrycznie na południowy-wschód od niego.

Oto statystyki tych i innych celów Wszechświata przez Lornetkę w ty miesiącu.


W przyszłym miesiącu wypłyniemy na południe aby zbadać nieco cudów Rufy. Tymczasem, nie zapomnij opublikować swoich obserwacji i szkiców w wątku dotyczącym tego artykułu na forum. A jeśli masz propozycje na przyszłe artykuły, napisz do mnie proszę na phil@philharrington.net.

Do marca, pamiętaj nasz kredo: Dwoje oczu jest lepsze od jednego!

---

O Autorze:
Phil Harrington jest autorem 9 książek o astronomii, włączając Touring the Universe through Binoculars. Odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2012 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.