WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
Oto Rufa
http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2735
Oryginalny PDF

Marzec 2012

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)







Jeśli spojrzysz na starą mapę nieba późno-zimowego wykreśloną 250 lub więcej lat temu, znajdziesz ogromną, nieznaną konstelację, dominującą na południe i wschód od Wielkiego Psa. To Argo Navis (Okręt Argonautów), potwór wśród gwiazdozbiorów, mający korzenie w starożytnej Grecji, przedstawiający mityczną wyprawę Jazona i Argonautów w poszukiwaniu Złotego Runa. Obserwowane z Grecji, gwiazdy Okrętu Argonautów zdają się muskać południowy horyzont, jak gdyby okręt "żeglował" przez Morze Śródziemne.



Katalog nieba południowego, Coelum Australe Stelliferum, francuskiego astronoma Abbe Nicolas-Louis'a de Lacaille (1713-1762), był pierwszym w którym rozdzielono Argo Navis na więcej wygodniejszych części. Sam okręt to Rufa (pokład rufowy), Puppis; Żagle, Vela; Carina, Kil; oraz Kompas okrętowy, Pyxis. Są tam również dwa stworzenia należące do Argo Navis: Gołąb (Columba), oraz Ryba Latająca (Volans).

Dla mieszkańców półkuli północnej, Rufa jest najbardziej znaną częścią Argo Navis. Leży ona na wschód od Wielkiego Psa, w regionie wybitnie pozbawionym jakichkolwiek jasnych gwiazd. Pomimo braku świetności dla gołego oka, Rufa jest bogata w skarby głębokiego nieba.

Zacznijmy w pobliżu jej północnej granicy, od blisko położonej parki bardzo odmiennie wyglądających gromad otwartych. M47 jest jedną z najjaśniejszych i najbardziej interesujących gromad w Rufie. Jasności jej 30 gwiazd mieszczą się w przedziale 6 do 12 mag, z ponad połową widoczną w lornetce 10x50. Wszystkie jaśnieją blaskiem niebiesko-białych szafirów na czarnym aksamitnym tle. Otoczeniem M47 jest imponujące, wypełnione gwiazdami pole okraszone rzucającą się w oczy pomarańczową gwiazdą KQ Puppis na zachód od gromady.

M46 leży jedynie 1 stopień na wschód od M47. Tak jak M47, M46 została odkryta przez Charlesa Messiera w lutym, 1771. M46 to bogaty zbiór około 100 gwiazd o jasnościach w przedziale 9 do 13 mag. Mała lornetka pokaże jedynie mglistą poświatę, natomiast duże lornety zdolne są osiągnąć częściowe rozdzielenie.

Choć niewidoczna w lornetkach, na północnym krańcu gromady leży malutka mgławica planetarna. NGC2438 jarzy się delikatnym blaskiem 11mag i ma średnicę 65" łuku. Dawniej uważane za powiązane fizycznie, gromada i mgławica okazały się być osobnymi bytami. Uważa się, że M46 oddalona jest o 5.400 lat świetlnych, podczas gdy NGC2438 odległa jest o około 3.000 lat świetlnych.

Następnie, mamy NGC2423, nieco na północ od M47. Tutaj, moja 10x50 rozdziela pojedynczą gwiazdę gromady na tle bardzo słabej mgiełki 40 słabszych słońc. W sumie, NGC2423 ma jasność 7mag i rozciąga się na 20' łuku. Szacunkowo, oddalona jest ona o 2.500 lat świetlnych.

Kolejna gromada lornetkowa leży odosobniona w północno-wschodnim kącie gwiazdozbioru. NGC2539 zawiera około 50 słońc, które lornetki 50mm pokazują jako niewyraźną plamę światła stykającą się z nie powiązaną 19 Puppis o jasności 5mag. Dzięki zmianie powiększenia na wyższe, wskroś gromady pojawiają się niektóre z jej prawdziwych gwiazd o jasnościach 9 do 11 mag.

Okej, czas na opadnięcie w kierunku południowym. Przesuń się około pola lornetki na południe od Aludry (Eta Canis Majoris) o jasności 2mag, często przedstawianej jako ogon Wielkiego Psa, aby znaleźć rzucającą się w oczy gwiazdę podwójną Xi Puppis. Trzeciej wielkości Xi towarzyszy pomarańczowy, o jasności 5mag, towarzysz z którym tworzą ładny kontrast kolorów na tle pola gwiazdowego pełnego okruszków niebiesko-białego diamentowego pyłu. Okazuje się jednak, że ta parka jest wyłącznie złudzeniem. Xi Puppis leży około 1.350 lat świetlnych od Ziemi, natomiast jej "towarzysz" jedynie 300 lat świetlnych.


Jeśli masz bystre oko, możesz również zauważyć słabą poświatę M93 wyglądającą jak mały kłębek niebieskiej bawełny nieco na północny-zachód od Xi. Odkryta przez Charlesa Messiera w marcu 1781, M93 jest zwartą gromadą otwartą z około 80 gwiazdami, leżącą w odległości około 3.600 lat świetlnych. Mimo iż, aby otrzymać dobry widok tej gromady, będziesz potrzebować możliwości apertury i powiększenia teleskopu, ciemne niebo i stabilnie trzymana lornetka 50mm powinna pokazać jakieś pół tuzina słońc gromady wmieszanych w słabą poświatę, która, na moje oko, wygląda trójkątnie. M93 rozciąga się na jakieś 25 lat świetlnych od krawędzi do krawędzi. Jej najjaśniejsze gwiazdy są niebieskimi olbrzymami typu spektralnego B o szacowanym przybliżonym wieku 100 milionów lat.

Następnie, od Xi Puppis skieruj się na wschód, około 4 stopni do Rho Puppis, później następne 4 stopnie na południe do NGC2527. Gromada jest domem dla czterdziestu słońc o jasności 9mag i słabszych. Szukaj słabej poświaty otaczającej osiem lub dziewięć składników gromady, włącznie z punkcikiem o jasności 8mag leżącym na wschodnim skraju grupy.

W końcu, mamy NGC2571, zbiór około dwóch tuzinów słońc o jasności 9mag leżący niedaleko wschodniego krańca Rufy. Łączny blask gwiazd tej gromady otwartej równy jest 7mag, ale ich rozdzielenie jest zarezerwowane dla sprzętów 11x i większych. Szukaj NGC2571 w trójkącie gwiazd o jasności 7mag.

W tym krótkim przeglądzie zaczęliśmy jedynie drapać powierzchnię Rufy. Spójrz na to, co czeka na Ciebie w tym regionie, wymienione w poniższej tabeli. To powinno zająć Cię na cały miesiąc!


Masz pytania, komentarze, lub pomysły na przyszłe artykuły? Chciałbym je usłyszeć. Napisz do mnie na phil@philharrington.net.

W te marcowe wieczory, raduj się odkrywaniem nieba południowego. A do następnego miesiąca, pamiętaj, że dwoje oczu jest lepsze od jednego.

---

O Autorze:
Phil Harrington jest autorem 9 książek o astronomii, włączając Touring the Universe through Binoculars. Odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2012 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.