WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
Jaskinia Lwa
http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2745
Oryginalny PDF

Kwiecień 2012

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)







W tym miesiącu, wśród gwiazdozbiorów wiosennych dumnie stoi Lew. Podczas gdy większość konstelacji w niewielkim stopniu przypomina swoich imienników, dzięki wyróżniającemu się w Lwie asteryzmowi Sierpa, prostokątnemu tułowiu, oraz gwieździe ogona, z łatwością można wyobrazić sobie siedzącego Lwa wpatrzonego w Raka.


Aby zbadać pochodzenie gwiazdozbioru, musimy cofnąć się jakieś 5.000 lat do starożytnej Mezopotamii. Wtedy, precesja ziemska równała Lwa ze Słońcem w czasie przesilenia letniego. Właśnie to zrównanie doprowadziło początkowo do oznaczenia tego obszaru jako królewskiego. Dla starożytnych Persów, obszar ten był Ser lub Shir, natomiast Turkowie zwali go Artan. Syryjczycy odnosili się do niego jako Aryo, podczas gdy dla Hebrajczyków było to Arye. Wszystkie tłumaczą się jako "lew".

Regulus wyznacza koniec uchwytu w asteryzmie Sierpa. Uważa się, że to Kopernik nazwał tę gwiazdę "Regulus", co oznacza po łacinie "Mały Król", aczkolwiek nie on pierwszy odnosił się do niej jako królewskiej. Wiele starożytnych kultur, włącznie z Arabami, Babilończykami i Akadyjczykami z Mezopotamii, również postrzegało ją na niebie jako królewską.

Regulus to system poczwórny. Jasna gwiazda którą widzimy jest niebiesko-białą gwiazdą ciągu głównego, typu spektralnego B7, którą obiega niewidoczny towarzysz - biały karzeł. Jednakże w lornetce możemy zobaczyć trzeci składnik systemu, punkt o jasności 8mag, prawie 3' łuku od jaskrawego słońca głównego. Gwiazda ta, sama jest układem podwójnym, ale jej towarzysz zarezerwowany jest dla dużych teleskopów. Nie ulega wątpliwości, że stanowią one prawdziwy system wielokrotny, ponieważ wszystkie cztery gwiazdy mają ten sam ruch własny.

Prześledź lornetką sierp do Epsilon Leonis, na jego "koniuszku". Jedynie 4 stopnie na południowy-zachód od niej leży NGC2903, duża, stosunkowo słaba spiralna. Lornetki pokazują ją jako mgławicowatą plamkę o rozmiarach 5'x3' zaakcentowaną jaśniejszym rdzeniem centralnym. Fotografie długoczasowe powiększają rozpiętość galaktyki ponad dwukrotnie, a dodatkowo odsłaniają poplątaną strukturę jej ramion spiralnych.

R Leonis jest dla obserwatorów lornetkowych klasyczną gwiazdą zmienną. Położona jest w łatwym do znalezienia miejscu, około 6 stopni na zachód od Regulusa i nieco na południe od 19 Leonis. W ciągu 312 dni, ta zmienna długookresowa zmienia jasność pomiędzy około 5 a 10 mag. Teraz, R Leo jest w spadku po osiągnięciu jasności maksymalnej późnym styczniem. Ale dzięki swojemu wysokiemu zakresowi jasności oraz silnemu czerwonemu blaskowi, R Leo na pewno stanie się jednym z Twoich ulubieńców tej pory roku.

Nadchodzące maksima* R Leonis 30 listopada 2012 8 października 2013 16 sierpnia 2014 24 czerwca 2015 *daty są przybliżone

Zanim przejdziemy dalej, przeskoczmy na chwilę granicę z Małym Lwem. Mimo iż nie ma tu wiele do zobaczenia gołym okiem lub przez lornetkę, mamy tu jedną przystań stanowiącą zabawne urozmaicenie. W roku 1988, amator Dan Hudak z Ohio, napisał list który pojawił się w letnim wydaniu magazynu Deep Sky, opisujący asteryzm który wyglądał jak niebieska żaglówka. W lornetce, żaglówka zdaje się być przewrócona, a jej maszt celuje w kierunku południa. Dziób jachtu wyznaczony jest przez 22 Leo o jasności 7mag, najjaśniejszą gwiazdę grupy. Osiem dodatkowych gwiazd uzupełnia obraz. Żaglówkę Hudaka znajdziesz oznaczoną na naszej mapie jako Hrr 6, jej wpis na liście asteryzmów w Touring the Universe through Binoculars.


Następnie, mamy Lwie Trio, obejmujące galaktyki M95, M96, oraz M105 i tworzące trójkąt w centralnej części Lwa. Uważa się, że wszystkie trzy, wraz z kilkoma sąsiadującymi słabszymi galaktykami, oddalone są o około 29 milionów lat świetlnych od Drogi Mlecznej.

Z tych trzech, M96 jest najjaśniejsza. Sklasyfikowana jako spiralna typu Sb, M96 widoczna jest jako nieco owalna poświata z pojaśnieniem w kierunku środka. M95, spiralna z poprzeczką, jest mniejsza i o około pół wielkości gwiazdowej słabsza. Jednak kiedy patrzymy na M95, widzimy jedynie jej jaśniejszy rdzeń centralny; otaczające ramiona spiralne są zbyt słabe do wykrycia w lornetce.

Przesuwając się jedynie trzy-czwarte stopnia na północ od M95 i M96, w polu widzenia pojawi się nam M105. Może. To twardziel. Nawet w mojej dużej lornecie 16x70 ukazuje nieco więcej niż słaby owalny dysk pozbawiony jakiegokolwiek jądra centralnego.

Druga galaktyczna trójka leży na południe od trójkątnego zadu Lwa. Badania wykazują, że M65, M66, oraz NGC3628 leżą około 32 miliony lat świetlnych od nas i zdają się należeć do tej samej Grupy Galaktyk Lwa co paczka M95.

M66 jest z nich trzech najłatwiejsza do dostrzeżenia. Mocno pochylona spiralna typu Sb, jej szeroki eliptyczny dysk i jaśniejsze owalne centrum są wyraźnie dostrzegalne w 10x50. Chociaż nieco słabsza, M65 jest niemal identyczna zarówno wyglądem jak i kształtem.

Obydwie, M65 i M66, odkryte zostały w roku 1780 przez Pierre Mechaina. O ironio, siedem lat wcześniej, 1 listopada 1773 roku, kometa odkryta przez samego Charlesa Messiera przeszła dokładnie pomiędzy tymi dwoma galaktykami, ale wtedy je on przeoczył. Niektórzy sugerują, że niepowodzenie Messiera mogło być skutkiem jasności jego komety.

Ani Messier ani Mechain nie dostrzegli trzeciej galaktyki na północ od pary. NGC3628 jest większa i słabsza od zarówno M65 jak i M66. Zdjęcia pokazują ją jako spiralną widoczną od krawędzi, z przyciągającym uwagę cienkim pasmem ciemnej mgławicowości. Dostrzeżenie tej galaktyki będzie zarezerwowane dla dużych lornet chyba, że obserwujemy w naprawdę znakomitych warunkach.

W granicach Lwa znajduje się wiele więcej wiosennych smakołyków. Oto lista tych, widniejących na powyższej mapie.


Masz pytania, komentarze, lub pomysły na przyszłe artykuły? Chciałbym je usłyszeć. Napisz do mnie na phil@philharrington.net.

Do następnego miesiąca, pamiętaj, że dwoje oczu jest lepsze od jednego.

---

O Autorze:
Phil Harrington jest autorem Touring the Universe through Binoculars oraz 8 innych książek astronomicznych. Dowiedz się o nich więcej na jego stronie internetowej: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2012 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.