WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
13. znak
http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2797
Oryginalny PDF

Sierpień 2012

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)







Mimo iż rozmiarami przyćmiewa wiele bardziej znanych gwiazdozbiorów, Wężownik nie bywa częstym gościem głównych informacji. Poza wyjątkiem, który miał miejsce około półtora roku temu, gdy podczas sezonu ogórkowego raporty w całym kraju ogłosiły go 13-tym znakiem zodiaku. Większość ludzi nigdy nie słyszała tej nowiny, ale my, astronomowie, od dawna wiemy, że tradycyjne terminy każdego z 12 "znaków" zodiaku przerywane są na dni, a w niektórych przypadkach nawet tygodnie. Spowodowane jest to wahnięciami precesyjnymi trwającymi 26.000 lat, które skutkują przesunięciami, w niektórych przypadkach dość znacznymi, licząc od czasów narodzin astrologii. Co za tym idzie, na skutek precesji, Wężownik stał się 13-tym gwiazdozbiorem przez który przechodzi Słońce w dniach od 1 do 18 grudnia. Tak więc, jeśli urodziłeś się w tym przedziale czasowym, jesteś Wężownikiem!



Podczas gdy przeciętny obywatel nie wie zbyt wiele o Wężowniku, obserwatorzy obiektów głębokiego nieba mają świadomość, że ta ogromna konstelacja nazwana imieniem mitycznego lekarza i uzdrowiciela Asklepiosa, mieści w swoich granicach 20 gromad kulistych NGC, więcej niż każdy inny gwiazdozbiór na niebie. W tym miesiącu, schwytamy pięć, które są jednocześnie w katalogu Messiera.

Zaczniemy od pięknej parki w samym środku sześciokątnej ramy dobrego doktora. M10 i M12 z łatwością mieszczą się w jednym polu widzenia i tworzą w naszej lornetce swego rodzaju "gromadę podwójną". Charles Messier był na fali, gdy odkrywał M10 w dniu 29 maja 1764 roku. Noc wcześniej odkrył M9 i miał dodać M12 kolejnej nocy (w tym czasie dodał również do swojej listy M11, ale została już ona odkryta wcześniej).

W większości lornetek M10 wygląda jak stosunkowo słaba plamka szarego światła leżąca w ładnym polu gwiazdowym. Aby ją odnaleźć, znajdź najpierw gwiazdy wyznaczające południową granicę kształtu Wężownika. Zachodni koniec tworzą dwie gwiazdy -- Yed Prior (Delta Ophiuchi) oraz Yed Posterior (Epsilon Ophiuchi) -- natomiast wschodni koniec ogranicza Sabik (Eta Ophiuchi). Obwód gwiazdozbioru wygina się nieco na południe, do gwiazdy Zeta Ophiuchi. Linia zamienia się w diament jeśli wyobrazimy sobie drugą linię od obu Yedów do Sabika przechodzącą przez słabą gwiazdę 23 Ophiuchi. M10 leży 2 stopnie na północ od 23 Oph i 1 stopień na zachód od innej słabej gwiazdy, 30 Ophiuchi.


M12 także powinna być widoczna w tym samym polu widzenia. Zbadaj je pod kątem podobieństw i różnic. Zauważysz być może, że M12 zdaje się być nieco mniejsza niż M10, ale oprócz tego, są bliźniaczkami. W rzeczywistości, M12 leżąca w odległości 17.600 lat świetlnych jest nieco dalej od nas niż M10, której odległość szacuje się na 13.400 lat świetlnych. Mimo iż wydaje się być trochę mniejsza od M10, w rzeczywistości M12 ma średnicę nieco większą.

Wróć teraz do Zeta Ophiuchi, i szukaj w lornetce malutkiego trójkąta prostokątnego ze słabych słońc nieco na południe. Widzisz go? Dobrze, ponieważ jego bok skierowany w kierunku południowym celuje dokładnie w naszą następną gromadę kulistą, M107. M107 może być dostrzeżona, przy pewnej dozie wysiłku, w lornetkach 7x i 10x jako słaba, okrągła poświata. Chociaż jest ona jedną z najluźniejszych kulistych na niebie, nie ma nadziei na jakiekolwiek rozdzielenie w lornetce jej słabych słońc. Faktycznie, dostrzeżenie osobnych gwiazd wymagać będzie prawdopodobnie 10-calowej apertury.

Tak jak inne późniejsze wpisy w katalogu Messiera, M107 została odkryta po opublikowaniu ostatecznej wersji katalogu Messiera. W roku 1947, astronom Helen Hogg zasugerowała, że powinna ona zostać dodana do listy, wraz z M105 i M106, ponieważ ich odkrycie pokryło się z wydaniem katalogu.

Następnie, zatrzymajmy się przy M9. Wyceluj lornetką w kierunku Sabika i szukaj gwiazdy Xi Ophiuchi. Xi powinna być także słabo widoczna gołym okiem pod ciemniejszym niebem przedmieść i wsi. Nieco na wschód od punktu wyznaczającego połowę drogi od Sabika do Xi leży trójkąt prostokątny ze słabych gwiazd z M9 leżącą przy przeciwprostokątnej. Mając jasność 8mag, kulista ta jest mała, ale dość łatwa do dostrzeżenia jako niewielka, jasna kulka podkreślona jaśniejszym rdzeniem.

W końcu, mamy M14, najdalej na wschód wysuniętą kulistą Wężownika widoczną w lornetce. Zasadzona na pustym obszarze wschodniego Wężownika, jest często pomijana przez obserwatorów na rzecz łatwiejszych do znalezienia celów. Jaka szkoda, ponieważ M14 jest jasnym obiektem dobrze wyróżniającym się nawet zza zasłony LP. Oczywiście, zlokalizowanie jej to osobna kwestia ze względu na położenie z dala od jakichkolwiek kandydatów na starhopping. Znajduję ją celując mniej więcej pomiędzy Sabika i Cebalrai (Beta Ophiuchi) w lewym górnym (północno-wschodnim) ramieniu Wężownika. Przesuń się około jednego pola na południe, do słabego równoległoboku z gwiazd. M14 jest nieco dalej na północ od punktu wyznaczającego połowę drogi, nieopodal ciasnej parki gwiazd o jasnościach 7mag i 9mag.

Tak jak teleskop Messiera, lornetka ujawnia M14 jako mgławicowatą plamkę pozbawioną gwiazd. Tak jak w przypadku wielu innych gromad kulistych, M14 po raz pierwszy została rozdzielona na osobne gwiazdy przez Williama Herschela. Najjaśniejsze z gwiazd M14 nie przekraczają 15mag.

Poniżej znajdziesz nieco innych obiektów do wypróbowania swoich sił we Wszechświecie przez Lornetkę w tym miesiącu. Spróbuj się z każdym i opisz swoje obserwacje w odpowiednim wątku na forum CN.


To tyle na dziś. Zanim znów się spotkamy za miesiąc, pamiętaj nasze motto: jeśli chodzi o obserwacje gwiazd, dwoje oczu jest lepsze od jednego!

---

O Autorze:
Phil Harrington jest autorem Cosmic Challenge i 8 innych książek o astronomii. Po więcej informacji odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2012 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.