WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
Trójkąt Zimowy
http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2844
Oryginalny PDF

Luty 2013

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)







Większość z nas nauczyła się rozpoznawać Trójkąt Letni prawdopodobnie już na początku swej kariery astronomicznej. Ale co z Trójkątem Zimowym? Trójkąt Zimowy wykreślony jest przez trzy z najjaśniejszych gwiazd zimy - Betelgeuze, Syriusza oraz Procjona. Podczas gdy one same płoną w czyste noce zimowe, kadrują jednocześnie zaskakująco jałową część nieba lutowego. Ten rozległy, pusty region na wielu mapach nieba oznaczony jest jako Jednorożec (Monoceros), chociaż wątpię czy wielu z nas potrafi dostrzec wśród słabych gwiazd tak dziwacznego stwora.



Jednorożec może nie oferować wiele dla obserwatorów samego gwiazdozbioru, ale opływa w gromady otwarte dla nas, lornetkowców. Pomimo faktu, że wiele z nich jest widocznych w lornetkach, tylko jedna trafiła w pole widzenia okularu Charlesa Messiera. To nasz pierwszy cel, M50. Chociaż leży ona w środku niczego, M50 jest zaskakująco łatwa do odnalezienia. Zacznij od Syriusza i przesuwaj się powoli na północny wschód w kierunku Procjona. zatrzymaj się nieco mniej niż w połowie drogi i szukaj malutkiej mgiełki światła gwiazd, podkreślonej przez być może jeden lub dwa słabe punkty. To M50. Najjaśniejsza gwiazda gromady, leżąca nieco na południe od centrum, ma jasność 8mag i w lornetkach 80mm i większych może wydawać się lekko złota.

Zanim opuścimy M50, spróbuj szczęścia z 3 (Trójką) Pakana, zabawnym asteryzmem dostrzeżonym po raz pierwszy przez amatora Randy Pakana z Edmonton, Alberta. W zależności od lornetki, może być ona w tym samym polu widzenia z M50, ponieważ są one odległe od siebie jedynie o 3 stopnie. Ustaw M50 w północno-wschodniej części pola widzenia, a następnie poszukaj grupki słabych gwiazd na południowym zachodzie które razem tworzą cyfrę 3. Figura obejmuje obszar równy Księżycowi w pełni, więc jest na tyle duża by być całkiem oczywista w lornetkach. Ale ponieważ żadna z gwiazd nie jest jaśniejsza niż 8mag, zarówno światło Księżyca jak i sztuczne zaświetlenie nieba mogą tu siać spustoszenie. Poczekaj na szczególnie ciemną lutową noc i spróbuj szczęścia.

A teraz w drogę - kontynuujemy podróż w stronę Procjona. Zanim do niego dotrzesz, wpadniesz najpierw na Deltę Monocerotis. Lornetki z łatwością pokażą, że Delcie o jasności 4mag towarzyszy 21 Mon o jasności 5mag nieco na północny zachód. Tworzą one ładną, choć fałszywą, gwiazdę podwójną.

Przesuń Deltę i 21 do wschodniej krawędzi pola widzenia i skieruj wzrok ku krawędzi zachodniej. Czy dostrzegasz około pół tuzina słabych punktów ustawionych w falistą procesję północ-południe? Jeśli tak, dostrzegłeś NGC 2301, jedną z moich ulubionych małych "nieznanych" gromad. Moja lornetka 10x50 pokazuje te pół tuzina gwiazd oraz, w tle, delikatną poświatę od słabszych słońc gromady, natomiast moja 16x70 rozdziela dodatkowo tę poświatę na łańcuch północ-południe z gwiazd o jasnościach 8-9 magnitudo zaznaczony przez mglistą trójkątną grupkę wielu zbyt słabych gwiazd by mogły być rozdzielone. W książce Touring the Universe through Binoculars (1990: John Wiley & Sons), nazywam ją gromadą "Wielki Galaktyczny Ptak". Dwa skrzydła "ptaka" reprezentowane są przez łańcuch gwiazd rozciągający się od trójkątnego korpusu. Czy też to widzisz? A może to ja zwariowałem?


Od Delty, przesuń się 12 stopni na południowy zachód w kierunku Bety i Gammy Monocerotis. W pobliżu znajdziesz NGC 2232. Ta gromada otwarta zawiera 10 Monocerotis o jasności 5mag oraz wiele słabszych gwiazd. Moja lornetka 10x50 pokazuje pozostałe gwiazdy, o zakresie jasności pomiędzy 8 a 10 magnitudo, leżące w zakrzywionym, stożkowatym wzorze który otwiera się w kierunku południowego wschodu. Z widomą średnicą niemal równą Księżycowi w pełni, NGC 2232 łatwiej jest w rzeczywistości docenić w dużych lornetach niż w większości teleskopów. Przynajmniej w mojej opinii.

Po raz pierwszy wpadłem na ten kolejny mały asteryzm ponad 20 lat temu kiedy pracowałem nad Touring the Universe through Binoculars. Wymieniłem ją po prostu w książce jako "Harrington 5" (na powyższej mapie Hrr 5), jako piąty wpis w zestawieniu kilkunastu asteryzmów opisanych w tej książce. Później, zacząłem o nim myśleć jako "Rogu Jednorożca", zważywszy na jego gwiazdozbiór. Niezależnie od nazwy, ta grupa w kształcie litery V składa się z sześciu gwiazd o jasnościach 9 i 10 magnitudo. Ze względu zarówno na niską jasność jak i małe rozmiary "rogu", 11x to przypuszczalnie najniższe powiększenie które dobrze pokaże ten wzór. Jest on niemal na środku powyższej mapy przeglądowej.

Oto lista wielu więcej celów w Trójkącie Zimowym. Spróbuj się z każdym i zobacz jak wiele możesz znaleźć w tym miesiącu! I nie zapomnij napisać o swoich wynikach w odpowiednim wątku na forum dyskusyjnym.


W przyszłym miesiącu wiosna będzie wisieć w powietrzu -- cóż, prawie. Do naszego następnego spotkania pod gwiazdami, jest nadzieja że chwycimy za lornetki i spędzimy wartościowy czas pod gwiazdami. I oczywiście, pamiętaj, że dwoje oczu jest lepsze od jednego.

---

O Autorze:
Phil Harrington napisał 9 książek o astronomii, w tym Star Ware, Star Watch oraz, ostatnią, Cosmic Challenge. Po więcej informacji odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2013 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.