WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
California Dreamin'
http://www.cloudynights.com/page/articles/cat/binocular-universe/binocular-universe-california-dreamin-r2949
Oryginalny PDF (niedostępny)

Grudzień 2014

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)






Jak ten czas mija! Wydaje się jakby to było wczoraj - rozpoczynaliśmy rok 2014 - a dziś jesteśmy gotowi go pożegnać i powitać rok 2015. Zamknijmy ten rok z hukiem. Zrób coś szalonego lub idź do domu - mawiają. I dlatego w tym miesiącu zrobimy coś szalonego!



Na początek weźmy NGC 1499. Przezwana mgławicą Kalifornia, dzięki swojemu podobieństwu na długoczasowych fotografiach do kształtu Złotego Stanu (Kalifornii, Golden State, przyp. tłum.), NGC 1499 jest jednym z tych celów, które przetestują nawet najbardziej doświadczonych obserwatorów. Nie dlatego, że jest trudna do znalezienia. NGC 1499 leży nieco na północny wschód od xi Persei. Nie, problem leży w jej rozmiarach. Obawiam się, że za dużo tego dobrego. Od końca do końca, długość NGC 1499 to 2,5 stopnia, a szerokość to 3/4 stopnia. Dodaj do tego fakt że, jak w przypadku wielu obłoków świecącego wodoru, jasność powierzchniowa NGC 1499 jest niesamowicie niska, ponieważ jej pierwotne promieniowanie ograniczone jest do czerwonego zakresu widma widzialnego. Nasze oczy są bardzo słabymi receptorami przy niskim natężeniu światła. Nawet z parą wzmacniających kontrast filtrów -- H-beta to najlepszy wybór -- jest to trudny połów.

Omówmy zatem strategię. Mgławica Kalifornia jest łatwa do zlokalizowania dzięki xi Persei o jasności 4mag, leżącej zaledwie 1° na południe od niej. Ale ta gwiazda, która jest źródłem energii dla jonizacji wodorowych obłoków mgławicy, jest zarówno błogosławieństwem jak i przekleństwem. Podczas gdy pozwala w mgnieniu oka wycelować w mgławicę, jej światło z łatwością przyćmiewa słabą poświatę mgławicy. Dlatego wiedza jak szukać obiektów o niskiej jasności powierzchniowej jest równie ważna jak wiedza gdzie ich szukać. Dzięki zamocowaniu lornetki na statywie lub innej podpórce, gwiazda może być przesunięta poza pole widzenia, co wygasi jej kłopotliwą obecność i zwiększy nasze szanse.

Wykorzystując metodę zerkania, zacznij od nico jaśniejszej, północno-wschodniej krawędzi obłoku, naprzeciwko xi, a następnie prześledź "Wybrzeże Pacyfiku" mgławicy. Jej poświata jest bardzo słaba, ale długi, smukły profil jest niewątpliwy, jeśli już uświadomisz sobie jego kształt i rozmiar. Kilka gwiazd na pierwszym planie przypomina mi światła odległych miast. Najjaśniejsze słońce, o jasności 6mag, leży tuż przy brzegu, mniej więcej tam, gdzie powinno być San Francisco, i wyznacza zagięcie w linii brzegowej.

Kiedy w zeszłym miesiącu starałem się zobaczyć mgławicę Kalifornia, zauważyłem zaskakująco oczywisty mały asteryzm, na który chciałbym tu zwrócić uwagę. Jest on narysowany na naszej mapie i przypomina mi małą wersję Łabędzia. Nazwany Łabędziątkiem, nasz mały łabędź ma xi Persei jako końcówkę dzioba, a omikron Persei robi za jego głowę. Zeta i 40 Persei wyznaczają końce jego rozpostartych skrzydeł. Łabędziątko wygląda jakby zaciekle próbowało nadążyć za Łabędziem, który obecnie kieruje się w kierunku horyzontu.

Zwróć uwagę na IC 348 leżącą na południe-południowy wschód od omikron Persei, przy głowie Łabędziątka. Fotografie ujawniają, że ta słaba, ale ciasno upakowana gromada otwarta złożona z 21 gwiazd zatopiona jest w delikatnej poświacie otaczającego ją obszaru mgławicowego. Kwestia, czy omikron fizycznie należy, czy też nie należy do gromady, była i nadal jest przedmiotem dyskusji. Obecny konsensus zakłada, że gwiazda nie jest członkiem gromady. A jeśli nie jest, wtedy najjaśniejsze gwiazdy w gromadzie mają jasność 10mag. Czy dostrzegasz gromadę? Jest trudna w mojej 10x50, ale bardziej oczywista w mojej 16x70.

W połowie drogi pomiędzy gwiazdami zeta i beta Persei (Algol), i na samym środku mapy, znajdziemy gromadę otwartą NGC 1342. Ta gęsta gromada otwarta o jasności 7mag rozciąga się na 14 minut łuku. Przez większość lornetek wygląda jak malutka kępka delikatnego światła, którą niektórzy opisują jako "trójkątną". NGC 1342 jest skatalogowana w spisie Astronomical League’s Deep Sky Binocular Club, ale wymaga ona doprawdy dużej lornety, by ją docenić. Dokładna analiza przez moją 16x70 pozwala rozdzielić kilka z jej gwiazd, a żadna z nich nie jest jaśniejsza niż 9mag. Mogę dostrzec słabą grupę czterech gwiazd w północno-wschodnim zakątku gromady oraz garść trzech słońc na północnym zachodzie.

Wreszcie, mamy gromadę otwartą NGC 1582, schowaną w północno-wschodnim zakątku naszej mapy. Natknęliśmy się na nią w grudniu 2010, na łamach artykułu Wszechświat przez Lornetkę. Jak wtedy wspomniałem, aby wyłowić ją z tła, będziesz potrzebować ciemnego nieba. Moja 10x50 pokazuje smużkę odległego światła gwiazd nieco pod malutkim asteryzmem w kształcie Y. Wykorzystaj gwiazdę podwójną 57 Persei leżącą na południe od niej jako wskazówkę.

Nawet jeśli nie dostrzeżesz NGC 1582, 57 Persei jest dostatecznie ładnym celem, który sprawia, że ten wysiłek jest wart zachodu. Znajdziemy tu parkę gorących białych gwiazd F0 o jasnościach 6 i 7 magnitudo świecącą we wspaniałym polu Drogi Mlecznej. Separacja niemal 2 minut łuku sprawia, że z łatwością rozdzielimy je przez małą lornetkę.

Jak wynika z poniższej listy, w tym zakątku późnojesiennego/wczesnozimowego nieba jest wiele innych celów do odkrycia przez lornetkę. Dlaczego nie spróbować?


Pytania, uwagi, sugestie? Porozmawiajmy! Podziel się nimi na forum lub napisz proszę maila do mnie wykorzystując link u góry artykułu. Tak więc, do następnego roku, mów swoim przyjaciołom, że jeśli chodzi o obserwacje nieba, dwoje oczu jest lepsze od jednego.

---

O Autorze:
Phil Harrington jest redaktorem czasopisma Astronomy oraz autorem 9 książek o astronomii. Odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2014 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.