WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
Szczęśliwego Nowego Roku
http://www.cloudynights.com/page/articles/cat/binocular-universe/binocular-universe-happy-new-year-r2957
Oryginalny PDF (niedostępny)

Styczeń 2015

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)






Zainaugurujmy Nowy Rok i pierwszy pełny miesiąc zimy odwiedzając kilka mniej znanych celów tej pory roku. Delikatna poświata zimowej Drogi Mlecznej, płynąc na południe od Bliźniąt przez Jednorożca ku Wielkiemu Psu, niesie ze sobą wiele gromad gwiazd, które zwrócą naszą uwagę. Niektóre z nich wspaniale prezentują się przez lornetkę, a w przypadku innych wyzwaniem jest by je w ogóle dostrzec.



W tym miesiącu skupimy się na obszarze na wschód-północny wschód od Syriusza. Najbardziej znanym obiektem tej części nieba jest gromada otwarta M50. M50 odkryta została przez Charlesa Messiera w kwietniu 1772 roku, chociaż historyczne zapisy sugerują również, że mogła być ona widziana przez Giovanni Cassiniego (sławnego dzięki "Przerwie Cassiniego" Saturna) około roku 1711.

Aby znaleźć M50, wykorzystaj Syriusza jako punkt startowy. Patrząc przez lornetkę, prześledź linię od Syriusza do thety Canis Maioris. Od thety, przejdź dalej taki sam dystans bez zmiany kierunku na północny wschód, gdzie znajdziesz naszą zdobycz. W większości lornetek, M50 będzie wyglądała jak mała plamka niebieskiej włóczki. Przypatrz się uważnie, a powinieneś dostrzec jakieś pół tuzina z 80 gwiazd, które tworzą M50. Większość z nich jest biała, ale zwróć uwagę na czerwoną gwiazdę leżącą na południe od gromady.

Czy widzisz linię pięciu gwiazd 6 i 7 magnitudo nieco na zachód od M50, która wije się na południowy wschód? Podążając wzdłuż niej aż do samego jej końca, w tym samym polu znajdziesz parkę wymagających gromad otwartych NGC, nieco ku wschodowi. Prawdopodobnie jednak nie zobaczysz ich od razu. W rzeczywistości, obie do wykrycia będą przypuszczalnie wymagały dużej lornety.

Pierwsza, NGC 2343, ma jasność 7mag, ale średnicę jedynie 7 minut łuku. Do gromady należy pięćdziesiąt pięć gwiazd, z najjaśniejszą 8mag. Przez moją wielką 25x100 gromada jest wyraźnym, małym skupiskiem około pół tuzina punkcików układających się w kształt trapezu.

Jej sąsiadka, NGC 2335, wygląda na nieco większą, ale jest trudniejsza do dostrzeżenia ze względu na jej słabsze gwiazdy. Żadna z nich nie jest jaśniejsza niż 10mag. Słaby blask gwiazd, w połączeniu z bogactwem otoczenia, daje popalić nawet mojej 25x100. Ale przy zachowaniu cierpliwości, udaje się. Te gromady nie są prawdziwymi kosmicznymi sąsiadkami mimo swej bliskości na naszym niebie. Odległość do NGC 2343 szacowana jest na około 2.800 lat świetlnych, natomiast NGC 2335 leży ponad 3.300 lat świetlnych od nas.

Mimo, iż nie jest to widoczne na naszej mapie, gromady te zatopione są w dużym obłoku świecącego wodoru znanym jako mgławica Mewa. To jeden z tych "jasnych na zdjęciach, niewidocznych dla oka" obiektów, jak mgławica Koński Łeb w Orionie. Najjaśniejsza część Mewy to jej głowa, skatalogowana jako IC 2177 i otaczająca swoją gwiazdę jonizującą HD 53367. W swojej książce Hidden Treasures, autor Steve O'Meara wspomina, jak dostrzegł mgławicę: "wyraźnie przez lornetkę 7x50 metodą zerkania". Niestety, ja nie. Czy potrafisz powielić wyczyn Steve'a?

Na resztę okolicy rozciągnięte są słabsze kępki mgławicy, które łącznie wielu przypominają mewę w locie, z szeroko rozpostartymi skrzydłami. Jeśli masz dostatecznie dużo szczęścia by znaleźć się tej zimy pod ciemnym, czystym niebem, sprawdź czy możesz dostrzec całą mewę.

Jeśli okaże się to nieco zbyt trudne, wtedy NGC 2353 powinna przywrócić Ci wiarę. Położona około 2 stopnie na wschód od dwóch wcześniejszych gromad, NGC 2353 ma średnicę około 20' i zawiera gwiazdę SAO 152598 o jasności 6mag, monstrualnego niebiesko-białego olbrzyma. Reszta gwiazd w gromadzie blednie w porównaniu, ale niektóre wciąż są na tyle jasne bym mógł je rozdzielić w swojej 10x50.

Wszystkie trzy gromady należą do regionu znanego jako Asocjacja Canis Maior OB1. Tutaj, gaz i pył, włączając mgławicę Mewa, jest ściskany tworząc nowe gwiazdy. Za zdarzenie, które zapoczątkowało ten proces uważa się wybuch supernowej, który przypuszczalnie miał miejsce milion lat temu. SAO 152598, latarnia w NGC 2353, jest, jak dotychczas, najjaśniejszą, najmasywniejszą gwiazdą która narodziła się w tym regionie.

Następnie, spróbuj szczęścia z NGC 2345. Tu, bystroocy obserwatorzy dostrzegą małą "kępkę" nierozdzielonego pyłu gwiezdnego bezpośrednio na południe od HD 54494 o jasności 7mag. Podczas gdy poświata 70 gwiazd gromady jest oczywista, rozdzielenie pojedynczych słońc przez lornetkę okazuje się niemożliwe.

W końcu, mamy NGC 2360, leżącą około 3,5 stopnia na wschód od gammy Canis Maioris. Łączne światło 80 gwiazd w NGC 2360 jest oczywiste przez 10x50, jeśli użyjesz metody zerkania. W rzeczywistości, może nawet będziesz w stanie rozdzielić parę z jej najjaśniejszych gwiazd, gdyż balansują one na granicy 10mag. Ogólny kształt gromady wydaje się rozciągnięty, zorientowany w linii wschód-zachód.

Jak wynika z powyższej mapy i poniższej listy, w tym regionie jest mnóstwo innych celów rzucających wyzwanie nam i naszym lornetkom. Ile z nich potrafisz dostrzec? A jeśli potrzebujesz odpoczynku od wyzwań, ciesz się pięknem M47, leżącej przy wschodniej krawędzi tegomiesięcznego Wszechświata przez Lornetkę, oraz M46 - leżącej jeszcze dalej na wschód. Są to jaskrawe przykłady, jak różne mogą być gromady otwarte. Jeśli chciałbyś dowiedzieć się więcej o tej osobliwej parce, została ona opisana w artykule z tej serii w marcu 2012.


W przyszłym miesiącu będziemy dalej odkrywać ten region, więc do tego czasu pamiętaj, że dwoje oczu jest lepsze od jednego!

---

O Autorze:
Phil Harrington napisał 9 książek o astronomii, w tym Star Ware, Star Watch oraz, ostatnią, Cosmic Challenge. Po więcej informacji odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2015 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.