WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
Do Królestwa
http://www.cloudynights.com/page/articles/cat/column/binocular-universe/binocular-universe-into-the-realm-r3047
Oryginalny PDF (niedostępny)

Kwiecień 2016

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)






Styk gwiazdozbiorów Warkocza Bereniki i Panny stanowi dla miłośników obserwacji lornetkowych Dziki Zachód, krainę po której stąpają jedynie najmężniejsi. Znasz ją być może jako Królestwo Galaktyk Coma-Virgo. Gromada galaktyk Coma-Virgo stanowi rdzeń supergromady Coma-Virgo, rozciągającej się wzdłuż i wszerz. Do ogromu jej członków zaliczają się wszystkie galaktyki jesiennej Gromady Galaktyk Rzeźbiarza, nasza Droga Mleczna, oraz reszta Lokalnej Grupy Galaktyk.

Nigdzie indziej na niebie galaktyki nie są tak ciasno upakowane na tak rozległym obszarze nieba jak w Królestwie Galaktyk. Jest tu 16 obiektów Messiera oraz dziesiątki innych galaktyk z katalogu NGC (New General Catalog). W sumie, szacuje się, że jest ono domem dla ponad 2.000 odrębnych systemów galaktycznych.


Większość miłośników astronomii uważa ten obszar za terytorium teleskopowe. Ale my wiemy lepiej! W istocie, możliwe jest dostrzeżenie wszystkich galaktyk Messiera w Królestwie przez lornetkę 50mm.

Ale by odnieść sukces, Twoja lornetka powinna być zamocowana na statywie lub innym wsporniku. Ta rada dotyczy również lornetek ze stabilizacją obrazu. Prawdą jest, że ich technologia pomaga tłumić drgania, ale o wiele łatwiej jest móc patrzeć to przez lornetkę zamocowaną na statywie, to na naszą mapę, bez konieczności ponownego celowania za każdym razem.

Innym kluczem do sukcesu jest powolne, mierzone podejście. Nie spiesz się przechodząc z jednego obiektu na drugi. Mi, zawsze było łatwiej atakować je całościowo, dzieląc moje natarcie na dwie fale: jedną sunącą na Królestwo od zachodu, drugą od wschodu.

Okej, jedziemy. Atakując od zachodu, zaczynamy od gwiazdy Denebola (beta Leonis) z tylnego trójkąta Lwa. Stąd, przesuń się jedno pole (około 7 stopni) na wschód, do asteryzmu ze słabych gwiazd w kształcie latawca. Możemy wykorzystać latawiec by znaleźć nasze pierwsze cztery galaktyki Messiera. Mam nadzieję.

Przystanek #1 to M98, nieco na zachód od latawca. Duże lornety o powiększeniu 15x i wyższym ujawnią być może jej profil o kształcie cygara, otaczający okrągłe jądro.

Następnie zmierzymy się z M99, nieco na południe od ogona latawca. Nie jest ona znacznie łatwiejsza do rozpoznania, świecąc słabo jasnością 10 magnitudo. Czy ją też potrafisz dostrzec?

Jeśli możesz, spróbuj szczęścia z jeszcze bardziej wymagającym celem. M100 sklasyfikowana jest jako pół magnitudo jaśniejsza niż M99, ale jest to mylące. Z powodu większej średnicy kątowej M100, jej jasność powierzchniowa jest dość niska. Oba cele mogą wymagać do potwierdzenia lornetki 70mm lub większej.

Jeśli tamte okazały się za trudne, nabierz otuchy. Czwarta tutejsza galaktyka, M85, powinna okazać się mniej wymagająca. Chociaż ledwo widoczna przez moją 10x50 pod ciemnym niebem, jest ona stosunkowo łatwa do złapania w mojej lornetce 16x70 nawet pod zaświetlonym niebem podmiejskim. Szukaj jaśniejszego jądra gwiazdopodobnego otoczonego przez słabsze halo.

Kampania wschodnia rozpoczyna się przy gwieździe Vindemiatrix (epsilon Virginis), i angażuje nas w kilka zwrotów akcji. Od Vindemiatrix prześledź drogę około jednego pola lornetki na zachód, gdzie będziesz powitany przez parę słońc, rho Virginis o jasności 5 magnitudo i słabszą gwiazdę 7 magnitudo.

Od rho, prześledź łuk z gwiazd na południe i zachód, by dotrzeć do M49. Najjaśniejszy członek Królestwa, M49 widoczna jest jako niemal okrągła puchowa kulka podkreślona jaśniejszym jądrem. Jak wspomniałem poniżej, M49 jest jedną z największych galaktyk w Królestwie, której rozmiary oszacowane są na 150.000 lat świetlnych.

Następnie, patrząc przez swoją lornetkę, narysuj w wyobraźni linię w kierunku południowego zachodu od rho, mijając kilka gwiazd, i kierując się na południowy zachód, do trójkąta z trzech słońc. W mniej więcej połowie drogi, przy zachodnim boku trójkąta, znajdziesz M61. M61 cierpi na niską jasność powierzchniową, co sprawia, że wielu nowych obserwatorów ją omija. Powolny, uważny przegląd daje największą szansę dostrzeżenia jej subtelnej poświaty.

Wróć do rho, a następnie spójrz nieco na północ by znaleźć M59 i M60. M59, zachodni członek zespołu, jest całkiem wyraźny w każdym, z wyjątkiem najmniejszych teleskopów podwórkowych. M60 jest zarówno większa, jak i jaśniejsza od M59, i w rzeczywistości, jest jedną z najjaśniejszych galaktyk w Królestwie. Szukaj okrągłej kulki odległego światła gwiazd zaznaczonej wyraźnym gwiazdopodobnym jądrem.

Następna, M58, wymaga dobrego wzroku i sporo cierpliwości. Szukaj jej delikatnego blasku na zachód od M59 i M60. Ale nie pomyl jej z M89 leżącą na północny zachód od niej. Obie są słabe, ale powinny być dostrzegalne osobno przy zachowaniu cierpliwości. M89 wygląda niemal na idealnie okrągłą, ale przy jasności jedynie 10 magnitudo jest wyzwaniem dla lornetek 50mm.

M89 leży obok M90. Na zdjęciach, M90 przypomina mi miniaturową Galaktykę Andromedy. Jej halo z ramion spiralnych jest nachylone niemal w linii północ-południe, pozując niemal od strony krawędzi z naszego punktu widzenia.

Kontynuuj łuk ku północy-północnemu wschodowi by dotrzeć do M91, spiralnej z poprzeczką. Dokładne badanie przez dużą lornetę może ujawnić, że rdzeń centralny jest w rzeczywistości owalny, nachylony w linii północny wschód-południowy zachód, rozciągnięty w tym samym kierunku co poprzeczka galaktyki.

Przeskocz nieco mniej niż stopień na wschód-południowy wschód od M91 by dotrzeć do M88. M88, leżąca nieco na południowy wschód od gwiazdy tła o jasności 9 magnitudo, pokazuje jasne jądro, które wydaje się nieco przesunięte wewnątrz jej halo z ramion spiralnych. M88 jest galaktyką spiralną Sbc charakteryzującą się dość luźnymi ramionami. Lornetki odsłonią umiarkowanie jasne jądro zatopione w słabej, owalnej poświacie ramion spiralnych.

Teraz prześledź swoje kroki wzdłuż łuku, z powrotem do M89, a następnie kontynuuj w kierunku zachodnim do M87. Wypatruj rdzenia centralnego M87, który wygląda jak słaba niewyraźna "gwiazdka" otoczona okrągłą mgiełką. W rzeczywistości jest to olbrzymi system eliptyczny, przypuszczalnie 10 razy bardziej masywny niż nasza Droga Mleczna. Jasny dżet materii wystrzeliwujący z jej jądra widoczny na zdjęciach, jest zasilany przez supermasywną czarną dziurę zagrzebaną głęboko wewnątrz. Zarówno M49, jak i M87, uznawane są za "supergalaktyki", dwie z największych galaktyk kiedykolwiek odkrytych.

Królestwo skompletujemy kierując się nieco na wschód-północny wschód do M84 i M86, które leżą dokładnie w sercu Królestwa. Na naszym niebie oddzielone są od siebie jedynie o jedną trzecią stopnia. Każda z tych galaktyk eliptycznych pokazuje w lornetce okrągły lub lekko owalny dysk. Malutkie gwiazdopodobne jądra są również dostrzegalne przy powiększeniu 12x lub wyższym. Na pierwszy rzut oka obydwie galaktyki o jasności 9 magnitudo wyglądają identycznie. Ale bliższe spojrzenie pokazuje M84 jako nieco mniejszą i nieco jaśniejszą od swojej sąsiadki.

Tak więc, ile z tych galaktyk -- i więcej -- potrafisz znaleźć za pomocą swojej lornetki? Nie zapomnij opisać swoje rezultaty w odpowiednim wątku na forum.


A jeśli masz propozycje dotyczące kolejnych celów, koniecznie zamieszczaj je na forum. Do następnego miesiąca pamiętaj, że dwoje oczu jest lepsze od jednego!

---

O Autorze:
Phil Harrington jest redaktorem magazynu Astronomy oraz autorem 9 książek o astronomii, w tym również Touring the Universe Through Binoculars. Po więcej informacji odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2016 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.