KOSMICZNE WYZWANIE
NGC 6803 i NGC 6804
Wersja oryginalna

Sierpień 2016
Phil Harrington (Tłumaczenie: Marcin Siudzinski, Astronoce.pl)



Zalecana apertura na ten miesiąc:
Duże lornety (>=70 mm)
Teleskopy 3-5 cali (7-13 cm)


Oto dwupak dla Ciebie, parka wyzwań oddalonych od siebie zaledwie o 1° w konstelacji Orła. Obydwie mgławice planetarne stanowią ciekawy test dla małych apertur, a każda na swój własny sposób.



Mimo ich wzajemnej bliskości na naszym niebie, NGC 6803 i NGC 6804 nie są związane ze sobą fizycznie i nie mogłyby być od siebie dalsze pod względem wyglądu.

Zacznijmy od NGC 6803, leżącej nieco mniej niż 4° na zachód od Tarazeda (gamma Aquilae). Amerykański astronom Edward Pickering (1846-1919) jako pierwszy spojrzał na ten malutki obiekt 17 września 1882 roku przy pomocy 15-calowego refraktora Obserwatorium Harvarda. Pickering jest znany przede wszystkim ze swojej pracy dotyczącej określania cech gwiazd poprzez badania ich widm. Prawdę powiedziawszy, większość oklasków należy się pracy obliczeniowej wykonanej przez ponad tuzin kobiet-astronomów, które mu asystowały. Znany w pewnych niepoprawnych politycznie kręgach jako "Harem Pickeringa", jego zespół asystentek obejmował: Annie Jump Cannon, Henriettę Swan Leavitt, Antonię Maury, a nawet jego wcześniejszą służącą, Williaminę Fleming. Każda z nich wniosła, na swój własny sposób, ważny wkład w rozwój nauki.

NGC 6803 znajdziesz na końcu wijącej się linii ośmiu gwiazd 8mag, zaledwie 10' na południe od gwiazdy podwójnej HD 183850 o jasności 9mag. Problemem jest odróżnienie NGC 6803 od okolicznych gwiazd tła, ponieważ jej malutka tarczka ma średnicę jedynie 6". Nawet w powiększeniu 200x w moim 4-calowym refraktorze, w nocy o wyjątkowo stabilnym seeingu, bez niewielkiej pomocy wciąż trudno ocenić która to planetarka, a które to jedynie słabe gwiazdy tła.

Czas przywołać wąskopasmowy filtr mgławicowy, taki jak Lumicon UHC lub Orion UltraBlock. Filtr OIII również tu dobrze zapracuje, jednak przyciemnia on pole dużo bardziej niż UHC. Jednak w przypadku niewielkich planetarek, takich jak NGC 6803, nie wystarczy proste wkręcenie filtra w tuleję okularu. Zamiast tego, wycentruj teleskop na obszarze, w którym powinna znajdować się NGC 6803, trzymaj filtr pomiędzy okularem a okiem, i uważnie się przyglądaj. Naprzemienne przesuwanie filtra w oś optyczną i poza nią sprawia, że widać jak planetarka "mruga". Gwiazdy, które są obiektami emitującymi widmo szerokopasmowe, będą przyćmiewane bardziej zauważalnie niż planetarka, która skupia swoją emisję energii jedynie w wąskiej części widma widzialnego. Szybko przesuwaj filtr sprawdzając każdy punkcik gwiezdny, a planetarka nie będzie miała innego wyboru jak tylko się ujawnić. Po przechwyceniu NGC 6803, wkręć filtr w tuleję okularu i sprawdź czy potrafisz dostrzec jej tarczkę.

Przechodząc do drugiej części tego wyzwania, zostaw filtr wkręcony w okular. Zjedź 20' na południowy wschód od NGC 6803, do gwiazdy 7mag, a następnie kolejne 30' na południe do gwiazdy podwójnej BU 976AB, ciasnej parki słońc 6mag, która jest ładnym testem rozdzielczości dla 3-calowych teleskopów. NGC 6804 leży jedynie 11' na południowy zachód od niej.

Podczas gdy NGC 6803 jest wymagająca ze względu na swój niewielki rozmiar, NGC 6804 ma średnicę 35". To wystarczająco dużo, by być rozpoznawalną w moim 4-calowym refraktorze przy powiększeniu 100x. Moje zapiski mówią, że widziałem ją "najpierw zerkaniem, a następnie na wprost; słaby, jednorodny dysk szarego światła unoszący się w charakterystycznym asteryzmie w kształcie latawca". Większe apertury dodają kilka słabych gwiazd w bezpośrednim sąsiedztwie planetarki, dodając upiornego, fałszywego efektu trójwymiarowego, który jest całkiem efektowny. Takie same instrumenty mogą też pokazać gwiazdę centralną mgławicy o jasności 14mag.

To przypuszczalnie ten obraz, z mgławicą otoczoną przez niezwiązane z nią gwiazdy, sprawił, że William Herschel błędnie sklasyfikował NGC 6804 jako gromadę otwartą, kiedy odkrył ją w sierpniu 1791 roku. Jej prawdziwa natura została odkryta dopiero po dokładniejszej analizie wykonanej przez Francisa Pease'a w roku 1917 przez 100-calowy reflektor Obserwatorium Mount Wilson.


To tylko dwie z ośmiu mgławic planetarnych w Orle, które znajdują się w New General Catalog. Inne to: NGC 6741, 6751, 6772, 6781, 6790 i 6852. Dlaczego nie spróbować swoich sił i przekonać się, ile z nich możesz dostrzec przez mały teleskop? I przez duży teleskop również!

Masz swój ulubiony obiekt-wyzwanie? Chciałbym usłyszeć o nim i o tym, jak poradziłeś sobie z tegomiesięcznym sprawdzianem. Skontaktuj się ze mną poprzez moją stronę internetową lub komentując ten e-artykuł na forum dyskusyjnym.

Pamiętaj, połowa zabawy to dreszczyk emocji. Gra trwa!

---

O Autorze:
Phil Harrington pisze comiesięczne artykuły z serii Binocular Universe w magazynie Astronomy oraz jest autorem 9 książek o tematyce astronomicznej. Aby dowiedzieć się więcej, odwiedź jego stronę internetową www.philharrington.net.

Kosmiczne Wyzwanie Phila Harringtona jest chronione prawem autorskim 2016 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.