KOSMICZNE WYZWANIE


Teleskopy 15 cali (38 cm) i większe

Cel	Typ	RA	Dec	Gwiazdozbiór	Jasność [mag]	Rozmiary
Leo II	Galaktyka	11h13,5m	+22°09,2'	Lew	11,9	10,1'x9,0'

W artykule z kwietnia ubiegłego roku przedstawiłem sferoidalną galaktykę karłowatą Leo I, odkrytą przypadkowo w roku 1950 przez astronomów Roberta Harringtona (wciąż brak pokrewieństwa!) oraz A.G. Wilsona podczas skanowania Palomar Sky Survey. Zakończyłem ten artykuł słowami "Wykorzystanie właściwego okularu i znajomość tego regionu pomogą Ci ze względną łatwością dodać tego sferoidalnego karła do swojej listy zwycięskich wyzwań. Jednak nie popadaj w zbytnią zarozumiałość. Dostrzeżenie jego rodzeństwa, Leo II, jest jeszcze większym wyzwaniem. Ale zostawimy to na przyszły artykuł".

Cóż, wspomniana przyszłość właśnie nadeszła.

Wróciliśmy by podążyć śladami Harringtona i Wilsona. W swoim referacie Two New Stellar Systems in Leo (Publications of the Astronomical Society of the Pacific, Vol. 62, No. 365, p. 118, 1950) ogłosili odkrycie pary sferoidalnych galaktyk karłowatych w Lwie. Drugą, trudniejszą, ochrzcili imieniem Leo II. Możesz ją znać po oznaczeniu UGC 6253 w Uppsala General Catalog.



Późniejsze badania wykazały, że Leo II leży w odległości około 783.000 lat świetlnych od naszej Drogi Mlecznej. To niemal cztery razy dalej niż Wielki i Mały Obłok Magellana (chociaż mam wrażenie, że Leo I jest łatwiejsza do dostrzeżenia, a leży jeszcze dalej, jakieś 900.000 lat świetlnych od nas).

W roku 2007 zespół astronomów japońskich, korzystający z 8,2-metrowego Teleskopu Subaru na szczycie Mauna Kea na Hawajach odkrył, że tak jak w przypadku Leo I, Leo II zdominowana jest przez stare gwiazdy i bardzo niewielką ilość gazu i pyłu międzygwiezdnego. Wyniki te pokazały, że gwiazdy w zewnętrznych częściach galaktyki zawierają bardzo mało metali. Zakłada się, że im niższa zawartość metali w gwieździe, tym jest ona starsza, ponieważ metale formowane są jedynie w jądrach masywnych gwiazd. Kiedy te gwiazdy eksplodują, ich metaliczne jądra obsiewają pobliskie mgławice, ostatecznie kończąc jako przyszłe generacje gwiazd. Stąd też, gwiazdy w Leo II, pozbawione tych metali, uważane są za stare. Co ciekawe jednak, gwiazdy położone bliżej wewnętrznych regionów galaktyki wykazują większą obfitość metali i dlatego muszą być względnie młode. Z tego powodu astronomowie doszli do wniosku, że większość gwiazd w Leo II uformowała się około 8 miliardów lat temu, a proces ten rozpoczął się na zewnątrz i przesuwał się w kierunku centrum. Ustał on jakieś 4 miliardy lat temu, z wyjątkiem, o dziwo, samego centrum galaktyki.

Aby zlokalizować tę drugą sferoidalną galaktykę karłowatą, rozpocznij od Zosmy (delta Leonis) w tylnej części lwa. Patrząc przez szukacz, skocz stopień na północ-północny wschód do gwiazdy 8 mag, a następnie kolejne 45' dalej do ciasnej pary słońc 9 mag. Z okularem dającym pole widzenia około pół stopnia, przesuń te dwie gwiazdy w kierunku wschodniej części pola widzenia. Jak to zrobisz, czerwonawa gwiazda 8 mag powinna wślizgnąć się na zachodnią krawędź. Pomiędzy nimi poszukaj asteryzmu gwiazd 11-13 magnitudo, który przypomina jasne gwiazdy Plejad -- czyli malutką chochlę z krótką rączką. Chochla skierowana jest w kierunku południowym, podczas gdy rączka rozciąga się ku północy. Wykorzystaj wzór tej malutkiej chochli jako kierunkowskaz i 4' na północny zachód od rączki poszukaj delikatnej poświaty. To Leo II.


Podjąłem kilka nieudanych prób zanim w końcu zlokalizowałem Leo II w moim 18-calowym teleskopie podczas szczególnie czystej nocy kilka wiosen temu. W 171x wyglądała jak bardzo słaby, owalny dysk rozciągający się na około 6'x4', lub około połowę swojego pełnego rozmiaru na fotografiach. Podbicie powiększenia do 206x ujawniło w sercu galaktyki jaśniejsze jądro, którego nie dostrzegłem w niższym powiększeniu.

Porównaj mój szkic do tego wyjątkowego zdjęcia wykonanego przez moderatora CN Dana Crowsona z O'Fallon, Missouri. Efekt końcowy to kompilacja zdjęć wykonanych 1 i 2 marca, oraz 29 kwietnia 2016 roku na Rancho Hidalgo w Animas, Nowy Meksyk. Użył on kamery SBIG STF-8300M i 12-calowego (30 cm) reflektora Ritchey-Chrétien f/8 Astro-Tech AT12RCT.


Masz swój ulubiony obiekt-wyzwanie? Chciałbym usłyszeć o nim i o tym, jak poradziłeś sobie z tegomiesięcznym sprawdzianem. Skontaktuj się ze mną poprzez moją stronę internetową lub komentując ten e-artykuł na forum dyskusyjnym.

Do następnego miesiąca pamiętaj, połowa zabawy to dreszczyk emocji. Gra trwa!