KOSMICZNE WYZWANIE
Zalecana apertura na ten miesiąc:

Gołe oczy

1 stycznia 1801 roku Układ Słoneczny stał się nieco bardziej zatłoczony. Tej nocy, sycylijski astronom Giuseppe Piazzi natknął się na pierwszą asteroidę, którą nazwał Ceres po rzymskiej bogini wegetacji i urodzaju. Przeklasyfikowana na planetę karłowatą przez Międzynarodową Unię Astronomiczną, Ceres była pierwszym obiektem, w przypadku którego odkryto, że krąży wokół Słońca między Marsem a Jowiszem.

Jak to często bywa w astronomii, kiedy zostaje odkryte coś pierwszego, otwierają się wrota przeciwpowodziowe. Z pewnością tak było w przypadku asteroid. Druga asteroida, Pallas, odkryta została w roku 1802, a trzecia, Juno, w roku 1804. Do końca XIX wieku znanych ich było już kilkaset.

Co zaskakujące, mimo że Ceres, o wielkości około 600 mil (960 km), jest największym członkiem klanu, nie jest najjaśniejsza. Ten honor trafia do Westy, czwartej z kolei odkrytej asteroidy. Westę po raz pierwszy zauważył niemiecki fizyk Heinrich Olbers 29 marca 1807 roku. Olbers odkrył również Pallas dwa lata wcześniej.

Chociaż podłużna Westa ma średnią średnicę jedynie około 320 mil (520 km), może czasami przyćmiewać Ceres o ponad magnitudo. Podczas gdy Ceres odbija około 10% padającego na nią światła słonecznego, jasna powierzchnia Westy odbija go ponad 30%. Kilkadziesiąt lat temu odkryto, że powierzchnia Westy jest pokryta bazaltem, produktem ubocznym wulkanizmu. Sugerowało to, że w pewnym momencie odległej przeszłości Westa była aktywna wulkanicznie.

Aby dowiedzieć się więcej o tych dwóch fascynujących członkach naszego Układu Słonecznego, NASA wysłała we wrześniu 2007 sondę Dawn. Podwójny cel sondy Dawn sprawił, że była ona pierwszą sondą która odwiedzi dwa obiekty podczas jednej misji. Dotarła ona do Westy w lipcu 2011, gdzie spędziła ponad rok na orbicie. Następnie odpaliła swój silnik jonowy by opuścić Westę we wrześniu 2012 i ruszyć ku Ceres. Na orbitę weszła w marcu 2015, gdzie pozostaje do dziś. Te różnorodne światy oferują naukowe migawki narodzin naszego Układu Słonecznego sprzed 4,6 miliarda lat.

Westa okazała się być raczej miniplanetą, niż kawałkiem skały, jak najczęściej myśli się o asteroidach. Wykonane przez sondę Dawn pomiary pola grawitacyjnego dostarczyły dobrych dowodów, że wnętrze Westy jest podzielone na warstwy, podobnie jak Ziemia w okresie formowania się planety. Gęste jądro Westy - najwyraźniej kiedyś stopione, ale teraz zestalone - składa się głównie z żelaza i niklu, tak jak ziemskie. Szacunki oceniają jego wielkość na 125-150 mil (200-250 kilometrów). Otacza je płaszcz, który z kolei pokryty jest okleiną skorupy grubą na około 12 mil (20 kilometrów). Obecnie uważa się, że wczesna Westa prawdopodobnie wciąż gromadziła materiał, by stać się pełnowartościową planetą, gdy zainterweniowała olbrzymia grawitacja Jowisza i powstrzymała ten proces. W rezultacie, kiedy patrzymy na Westę, wielu uważa, że widzimy zatrzymaną w czasie protoplanetę.

Dawn odkryła również, że powierzchnia Westy jest silnie pokryta kraterami z dwoma olbrzymimi basenami uderzeniowymi w pobliżu bieguna południowego. Większy, nazwany Rheasilvia, ma szerokość 310 mil (500 km), natomiast drugi, Veneneia, ma 250 mil (400 km) szerokości.  Rheasilvia mierzy 95% średnicy Westy i jest głęboki na około 12 mil (19 km). Jej szczyt centralny wznosi się na 12-16 mil (19-26 km) i rozciąga się na 100 mil (161 km), co praktycznie zrównuje go z marsjańskim Olympus Mons jako najwyższą górą w Układzie Słonecznym.

Tu, na Ziemi, Westę wyróżnia bycie jedyną asteroidą łamiącą barierę nieuzbrojonego oka. Przez jeden do trzech tygodni przed i po opozycji, Westę można zobaczyć bez żadnej pomocy optycznej pod warunkiem, że niebo jest czyste i ciemne, a Ty wiesz dokładnie gdzie patrzeć. Poniższa tabela zawiera przyszłe opozycje na najbliższe 7 lat.

Rok	Data opozycji	Gwiazdozbiór	Jasność [mag]
2018	19 czerwca	Strzelec	5,3
2019	12 listopada	Wieloryb	6,5
2021	4 marca	Lew	6,0
2022	22 sierpnia	Wodnik	5,8
2023	22 grudnia	Orion	6,4
2025	1 maja	Waga	5,6

Jak wynika z tabeli, Westa będzie wyjątkowo jasna podczas tegorocznej opozycji 19 czerwca, osiągając w przybliżeniu jasność 5,3 magnitudo. A to dlatego, że minęła punkt peryhelium na swojej orbicie 10 maja, jedynie 40 dni wcześniej.

Niestety, Westa przechodzi również obecnie przez Strzelca, obszar tak pełny słabych gwiazd, że próba ustalenia która z nich to ona okaże się naprawdę trudnym zadaniem. Aby Ci w nim pomóc, na poniższej mapie przeglądowej wykreślono drogę, którą Westa przemierzy w tym i następnym miesiącu. Mapa pokazuje również gwiazdy o jasności do około 7 magnitudo.

Polecam najpierw spojrzeć na nią przez lornetkę. Choć w tej okolicy jest tak wiele gwiazd, Westa powinna wciąż być dość łatwa do zidentyfikowania. Następnie, bez zmiany kąta patrzenia, odsuń okulary lornetki i i sprawdź czy potrafisz ją dojrzeć gołym okiem. Może to być łatwiejsze jeśli lornetka będzie zamocowana na statywie, byś nie musiał jej ponownie wycelowywać w Westę w przypadku ewentualnej kolejnej próby.

Powodzenia. I pamiętaj by zamieścić swoje rezultaty na forum! Aha, a jeśli chcesz zobaczyć gdzie jest obecnie Dawn, w tym miesiącu Ceres jest na niebie zachodnim, przemierzając sierp Lwa. Ale przy jasności nieco wyższej niż 9 magnitudo, do dostrzeżenia będzie wymagała dobrze wycelowanej lornetki. Możesz stworzyć swoją własną, spersonalizowaną mapę przechodząc na stronę TheSkyLive.com, by śledzić Ceres. Jest tam również możliwość śledzenia Westy, co jest warte zapisania w zakładkach.

Masz swój ulubiony obiekt-wyzwanie? Chciałbym usłyszeć o nim i o tym, jak poradziłeś sobie z tegomiesięcznym sprawdzianem. Skontaktuj się ze mną poprzez moją stronę internetową lub komentując ten e-artykuł na forum dyskusyjnym.

Do następnego miesiąca pamiętaj, połowa zabawy to dreszczyk emocji. Gra trwa!