KOSMICZNE WYZWANIE

Cel	Typ	RA	Dec	Gwiazdozbiór	Jasność [mag]	Rozmiary
IC 4732	Mgławica planetarna	18h33,9m	-22°38,7'	Strzelec	12,1	3"

Ilekroć jestem proszony o podanie swoich ulubionych gromad kulistych, M22 w Strzelcu jest zawsze wysoko na mojej liście. Uważam ją za bardziej efektowną niż M13 w Herkulesie. 4-calowa apertura (10,2 cm) wystarcza by zacząć rozbijanie jej gwiezdnego sklepienia w niezliczone słabe punkty wokół gęsto upakowanego jądra. W 10-14 calach widok jest cudowny.

M22 leży w samym środku akcji, niedaleko galaktycznego centrum Drogi Mlecznej i dlatego ma spore towarzystwo. Jedna konkretna mgławica planetarna jest jej godnym przeciwnikiem w teleskopach 10-14-calowych: IC 4732. IC 4732 leży zaledwie 1,4° na północ-północny zachód od M22. Jej malutka tarczka skatalogowana z jasnością 12,1 magnitudo jest trudna do wyłowienia z tłumu gwiazd pola -- to trudne, ale nie niemożliwe.

Aby znaleźć IC 4732, wyśrodkuj pole okularu szerokokątnego na M22. Przesuń się pół stopnia na północ od centrum kulistej, do gwiazdy 9mag SAO 187033, a następnie kolejne pół stopnia dalej na północ do SAO 187032, także 9mag. W końcu, przesuń się o kolejne pół stopnia na północny zachód do SAO 187000 8mag. Odsuwając tę ostatnią gwiazdę w północno-zachodnią część pola okularu, IC 4732 pojawi się blisko centrum, zaledwie 2' na wschód od SAO 186976 10mag.

Kilka lat temu, pod stabilnym niebem podmiejskim mój stary 13,1-calowy reflektor (33 cm) wyłowił ją z gwiezdnego tłumu przy 214x z zastosowaniem metody "mrugania" filtrem mgławicowym. Wyśrodkuj swój teleskop na obszarze, gdzie powinna być widoczna IC 4732, trzymaj filtr pomiędzy okularem a okiem i uważnie się przyjrzyj. Wsuwając i wysuwając na przemian filtr z osi optycznej zobaczysz jak planetarka "mruga". Gwiazdy, będące obiektami o emisji szerokopasmowej, będą przygasać wyraźniej niż planetarka, która emituje energię jedynie w wąskiej części widma widzialnego. "Mrugaj" szybko, sprawdzając każdy punkt gwiezdny, a planetarka nie będzie miała innego wyboru, jak tylko się ujawnić. Największy sukces odniosłem korzystając z filtra OIII.

Niezależnie od używanego instrumentu i powiększenia, IC 4732 nie pokaże wiele więcej niż jedynie słaby punkt świetlny. Jej ocena "gwiazdowa", Klasa 1 w skali morfologii mgławic planetarnych Woroncowa-Weliaminowa stworzonej w roku 1934, wskazuje, że nawet zawodowcy nie rozdzielą jej tarczki ponad małą sferę. Dla tych, którzy o nim nie słyszeli, system oceny mgławic planetarnych Woroncowa-Weliaminowa został opracowany przez rosyjskiego astrofizyka Borysa Woroncowa-Weliaminowa (1904-1994). Jego 6-stopniowy system opisujący morfologię planetarek streszczony jest w poniższej tabeli.

1	Obraz gwiazdowy
2	Gładka tarcza (a, jaśniejsza ku środkowi; b, jednolita jasność; c, ślady struktury pierścieniowej)
3	Nieregularna tarcza (a, bardzo nieregularny rozkład jasności; b, ślady struktury pierścieniowej)
4	Struktura pierścieniowa
5	Kształt nieregularny, podobna do mgławicy dyfuzyjnej
6	Kształt anomalny (nietypowy)
Mgławice planetarne o bardziej złożonej strukturze są charakteryzowane przez kombinacje klas. Na przykład, M27 (mgławica Hantle) w Lisku sklasyfikowana jest jako "4+3a", ze względu na swoją złożoną morfologię tarczy.

I chociaż niewielu amatorów widziało IC 4732, jeszcze mniej potwierdza dostrzeżenie jej gwiazdy centralnej. Lśni ona posępnym blaskiem 16,6 magnitudo.

Inna mgławica planetarna, leżąca jedynie 14' na wschód-południowy wschód od IC 4732, okazuje się być jeszcze większym wyzwaniem. PK 10-6.2 ma fotograficzną jasność 15,1mag i mierzy jedynie 8". Oceniona na Klasę 2, PK 10-6.2 również wygląda jak gwiazda, nawet w powiększeniach przekraczających 400x. Ponownie, do jej identyfikacji wypróbuj metodę "mrugania" filtrem.

Póki jesteś w pobliżu, nie zapomnij o gromadzie kulistej NGC 6642 o jasności 9mag. Być może już ją zauważyłeś podczas podróży od M22 do IC 4732. Przez mój 10-calowy reflektor, NGC 6642 wygląda jak mały kłębek niebieskiej bawełny z delikatnymi punkcikami 13-14 magnitudo wokół krawędzi.

Istnieje również mgławica planetarna ukryta wśród gwiazd M22, ale wątpię czy PK 9-7.1 jest widoczna w teleskopach 10-14-calowych. Zostawimy ją na inną okazję.

Do następnego miesiąca pamiętaj, połowa zabawy to dreszczyk emocji. Gra trwa!