KOSMICZNE WYZWANIE
Teleskopy 10-14 cali (25-36 cm)

Cel	Typ	RA	Dec	Gwiazdozbiór	Jasność [mag]	Rozmiary
NGC 2535	Galaktyka	08h11,2m	+25°12,4'	Rak	13,3	3,3'x1,8'
NGC 2536	Galaktyka	08h11,3m	+25°10,8'	Rak	14,7	0,9'x0,7'

Gwiazdozbiór Raka może sprawiać wrażenie mało interesującego, ale skrywa w swoim mizernym ciele kilka fascynujących obiektów. Przykładem jest Arp 82, 82. wpis w Atlas of Peculiar Galaxies (Atlas Osobliwych Galaktyk) Haltona Arpa. Złożony z NGC 2535 i NGC 2536, Arp 82 jest dziwną parą, która wydaje się doświadczać galaktycznej wersji zahamowania rozwoju. Gdy we wczesnym Wszechświecie tworzyły się galaktyki, teoria mówi, że rozległe obszary mgławicowe łączyły się w krótkich odstępach czasu, wyzwalając ogromne przestrzenie szybkiego formowania się gwiazd. Następnie, w miarę starzenia się każdej galaktyki, tempo formowania się gwiazd uległo spowolnieniu.

Jednak nie w przypadku NGC 2535 i NGC 2536. Badania z roku 2007 przeprowadzone przez Marka Hancocka z Uniwersytetu Stanowego East Tennessee wskazują, że galaktyki te nie stworzyły swoich gwiazd na wczesnym etapie swojego istnienia. Zamiast tego, bazując na obserwacjach NASA Galaxy Evolution Explorer, Teleskopu Kosmicznego Spitzera, oraz Southeastern Association for Research w Obserwatorium Astronomicznym Kitt Peak w Arizonie, Hancock i jego koledzy doszli do wniosku, że formowanie gwiazd rozpoczęło się na znacznie późniejszym etapie ich życia, gdy nagle zaczęły tworzyć się fale nowych gwiazd. Dziś widzimy NGC 2535, większą z galaktyk, połączoną mostem materii z NGC 2536, jej mniejszą towarzyszką. Drugi, długi ogon materii międzygwiazdowej strzela z NGC 2535 dokładnie naprzeciwko NGC 2536.

Badając pojedyncze gwiazdy w każdej galaktyce, znajdujemy kilka, które mają więcej niż około 2 miliardy lat. To niewielki ułamek wieku Wszechświata szacowanego na 13,7 miliarda lat. Najwyraźniej, zanim galaktyki minęły się około 2 miliardów lat temu, obie były głównie obszarami mgławicowymi. Dopiero po tym, jak grawitacja jednej galaktyki skłębiła materię w drugiej, tworzenie się gwiazd przyspieszyło. Drugie bliskie przejście około 2 milionów lat temu spowodowało drugi wybuch aktywności. Dlaczego galaktyki w Arp 82 nie rozpoczęły formowania gwiazd wcześniej, jak w przypadku innych galaktyk, pozostaje przedmiotem przyszłych badań.

Aby zobaczyć tę niezwykłą parę, wystartuj od kappy Geminorum o jasności 4mag i przesuń się na wschód około jednego pola szukacza do psi Cancri o jasności 6mag. Arp 82 leży 21' na południowy wschód od psi, obok linii gwiazd o jasności 12 i 13 magnitudo. Ta linia gwiazd stanowi doskonałe odniesienie do oszacowania wielkości kątowej każdej z galaktyk, a także ich separacji. Na zdjęciach tego obszaru, pełna rozpiętość NGC 2535, łącznie z ramionami, niemal idealnie odpowiada długości tej linii słabych gwiazd, jednak na głębszych zdjęciach, ramię spiralne naprzeciwko NGC 2536 faktycznie zakrzywia się wokół północno-zachodniego końca tej linii. Tak czy owak, pozostaje wątpliwe, czy efekt ten może być dostrzeżony wizualnie.

Widok przez mój 10-calowy reflektor przy 106x jest interesującym studium jasności powierzchniowej w stosunku do całkowitej. Chociaż NGC 2535 ma wyższą jasność całkowitą, jej większy rozmiar kątowy sprawia, że jasność powierzchniowa jest niższa niż "słabszej" NGC 2536. W rezultacie, NGC 2536, choć niemal gwiazdowa w tym powiększeniu, sprawia wrażenie nieco jaśniejszej. Większa NGC 2535 wydaje się nieco owalna i zorientowana północny wschód-południowy zachód. Jej słaba koncentracja pokazuje jedynie ślad wyśrodkowanego jądra, chociaż zdjęcia pokazują ostry rdzeń otoczony przez aktywny pierścień formowania się gwiazd. Pomimo złożonej natury jej ramion spiralnych, w aperturze 10 cali nie widać nawet ich śladu. Faktycznie, nawet mój 18-calowiec niewiele tu pomaga, jedynie w pewnym stopniu rozjaśnia galaktyki. Być może jeszcze większe instrumenty mogłyby ujawnić złożony charakter tych galaktyk, tak spektakularnie prezentujący się na zdjęciach.