 |
COSMIC CHALLENGE - Rupes Recta (Prosta Ściana), Miecz Huygensa, Birt, oraz Rima Birt
[ARTYKUŁY]
2020-06-05 | Phil Harrington | źródło www.philharrington.net
KOSMICZNE WYZWANIE
Zalecana apertura na ten miesiąc:
Duże lornety (>= 70 mm) i teleskopy 3-5 cali (76-127 mm)
| Cel |
Najlepsze fazy Księżyca (dni po nowiu) |
Daty najlepszej widoczności w 2020 (wg czasu UT) |
| Rupes Recta i in. |
8. dzień |
29.06 28.07 26.08 25.09 24.10 23.11 22.12 |
jw.
|
22. dzień
|
14.06 13.07 12.08 11.09 11.10 9.11 8.12
|
Jaka jest Twoja ulubiona formacja księżycowa? Może to potężne kratery Kopernik lub Tycho. A może historyczne Morze Spokoju? Być może lubisz odwiedzać surowe wyżyny południowe w pobliżu Claviusa, lub góry Apeniny i Alpy.
Gdybym miał podać mój ulubiony cel, byłby to znacznie skromniejszy widok. Zawsze lubię patrzeć na Prostą Ścianę. Najlepiej prezentująca się 8 dni po nowiu i ponownie, w 22. dniu, Prosta Ściana skatalogowana jest poprawniej pod swoją oficjalną nazwą Rupes Recta, lub "Prosty Uskok". Podczas gdy linie uskoków na Ziemi najczęściej utożsamiane są z tektoniką płyt, Rupes Recta powstała gdy część Mare Nubium uległa podziemnemu ciśnieniu w skorupie księżycowej i odkształciła się. Obszar na zachód od Rupes Recta został ścięty i zapadł się około 1000 stóp (300 metrów) wzdłuż linii uskoku, która rozciąga się na 70 mil. Powyższa tabela zawiera idealne daty na kilka kolejnych miesięcy do obserwacji tego spektakularnego regionu księżycowego.
Powyżej: Mapa przeglądowa na Kosmiczne Wyzwanie w tym miesiącu.
W zależności od momentu obserwacji, Rupes Recta będzie wyglądać jak ostra, ciemna linia, lub jasna szrama w Mare Nubium. Wieczorem po pierwszej kwadrze, widzimy ten pierwszy wariant, gdy wschodzące światło słoneczne padające na otaczające morze jeszcze nie musnęło zwróconej na zachód powierzchni uskoku. Gdy Słońce wznosi się wyżej nad niebem Mare Nubium, cień staje się krótszy, co powoduje wtapianie się Rupes Recta w tło.
Poczekaj dwa tygodnie i wróć nocą po ostatniej kwadrze, gdy nad Morze Chmur nadciągnie zachód słońca. Gdy Słońce opada niżej na niebie, Mare Nubium ciemnieje w zmierzchu, ale oblicze Rupes Recta pozostaje w pełni oświetlone tworząc spektakularną jasną linię w pobliżu terminatora. Niezależnie od tego, czy obserwowana jest o wschodzie czy zachodzie słońca, Rupes Recta wydaje się pasować do swojej popularnej ksywki, Prosta Ściana. Jednak badania cienia wskazują, że Rupes Recta wcale nie jest ściętym klifem. Jej oblicze wznosi się przy stosunkowo łagodnym nachyleniu pomiędzy 10° a 15°. W skafandrze kosmicznym byłaby to umiarkowanie stroma wspinaczka, ale można by się na nią wybrać bez żadnego tradycyjnego sprzętu górskiego. W swojej książce z roku 1895, The Moon: A Full Description and Map of its Principal Physical Features, Thomas Elger opisał tę scenę:
Prosta Ściana, zwana czasami "linią kolejową", to niezwykła i niemal unikalna formacja po zachodniej stronie (krateru) Birt, rozciągająca się na około 65 mil z północnego wschodu na południowy zachód w niemal prostej linii, kończąca się na południu przy bardzo osobliwej grupie górskiej, której kształt został porównany do rogu jelenia, ale być może bardziej przypomina rękojeść miecza, ze ścianą reprezentującą ostrze.
Dwa lata później, Elger opublikował tę dwuczęściową scenę pokazującą zarówno wschód, jak i zachód słońca nad tym regionem. Ilustracja towarzyszyła jednemu z odcinków regularnej pracy, którą napisał dla Journal of the Liverpool Astronomical Society zatytułowanej The Moon Surveyed in Common Telescopes. Ten konkretny artykuł, zatytułowany The Straight Wall Near Thebit and the Neighbourhood, ukazał się w numerze z marca 1887 roku (tom 5, część 5).
Powyżej: Szkice regionu autorstwa Thomasa Elgera.
Lewy szkic pokazuje obszar o wschodzie słońca 8 dni po nowiu, gdy oblicze "ściany" jest w cieniu,
natomiast prawy szkic pokazuje go po dwóch tygodniach, podczas wdzierającego się księżycowego zachodu słońca
z obliczem w pełni oświetlonym.
Źródło: Journal of the Liverpool Astronomical Society, tom 5, część 5, marzec 1887
Podobieństwo do miecza i rękojeści, bardziej widoczne w jego prawej interpretacji o zachodzie słońca, jest przykładem księżycowego efektu światłocienia, clair-obscur. Nieco na południe od Rupes Recta leży mała kępka mieszaniny gruntu oraz w połowie przysypany krater. XVII-wieczny astronom Christiaan Huygens, któremu przypisuje się odkrycie Rupes Recta, przyrównał mieszaninę i półkrater do rękojeści miecza, z Rupes Recta tworzącą ostrze. Chociaż lepszą aluzją jest floret szermierza, obecnie znamy to połączenie jako Miecz Huygensa. W grudniowym numerze magazynu Astronomy z roku 2018 opublikowałem artykuł zatytułowany Observe Shadow Effects on the Moon, w którym omawiam ten i kilkanaście innych efektów clair-obscur na Księżycu.
Po lewej: Autorskie zdjęcie wschodu słońca wykonane za pomocą 4-calowego (102 mm) refraktora Vixen f/10.
Po prawej: Zdjęcie zachodu słońca wykonane przez Jeffa Bartona za pomocą refraktora APO Stellarvue 152 mm (źródło: Flickr)
Na zachód od Rupes Recta znajduje się idealnie okrągły krater Birt, nazwany na cześć Williama Birta, XIX-wiecznego astronoma brytyjskiego. Birt, o średnicy około 11 mil, jest połączony z 4-milowym kraterem leżącym od wschodu, znanym jako Birt A (chociaż ja nazywam go "Ernie"). Podbijając powiększenie do co najmniej 200x, sprawdź czy możesz dostrzec również cienką jak nitka bruzdę, która zaczyna się nieco na zachód od Birta i zakrzywia się w kierunku północnego zachodu. To Rima Birt, trudna do zauważenia formacja tektoniczna, która biegnie mniej więcej równolegle do Prostej Ściany. Rima Birt rozciąga się na jakieś 30 mil, ale nie ma bodaj nawet mili szerokości. Jeśli przyjrzysz się uważnie, być może dostrzeżesz również, że północny i południowy kraniec bruzdy zdają się być nieco rozdęte z uwagi na dwa małe kratery, odpowiednio Birt E i Birt F.
Powodzenia w tegomiesięcznym Kosmicznym Wyzwaniu! I nie zapomnij opublikować swoich rezultatów w odpowiednim wątku na forum.
Do następnego miesiąca pamiętaj, połowa zabawy to dreszczyk emocji. Gra trwa!
 O Autorze:Phil Harrington pisze comiesięczne artykuły z serii Binocular Universe w magazynie Astronomy oraz jest autorem 9 książek o tematyce astronomicznej. Poprawione, drugie wydanie Cosmic Challenge: The Ultimate Observing List for Amateurs jest teraz dostępne z uaktualnionymi tabelami z danymi i mapami ułatwiającymi odszukanie różnych obiektów Układu Słonecznego, takich jak Pluton i Westa, a także lepiej oddanymi kopiami wielu moich szkiców, które towarzyszą każdemu ze 187 wyzwań obejmujących ponad 500 pojedynczych obiektów. Książka jest dostępna na Amazon.com. Aby dowiedzieć się więcej, odwiedź jego stronę internetową www.philharrington.net. Kosmiczne Wyzwanie Phila Harringtona jest chronione prawem autorskim 2020 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.
| |
| |
|
|
