KOSMICZNE WYZWANIE
Duże lornetki i teleskopy 3-5 cali (75-127 mm)

Cel	Typ	RA	Dec	Gwiazdozbiór	Jasność [mag]	Rozmiary
NGC 300	Galaktyka	00h54,9m	-37°41,0'	Rzeźbiarz	9	22'x16'

Czy słyszałeś kiedyś o NGC 300, galaktyce Południowy Wiatraczek? Gdyby znajdowała się wysoko na naszym jesiennym niebie, w wyraźnym gwiazdozbiorze, na pewno byś słyszał. Rzeczywiście, NGC 300, spiralna typu Sc nachylona do nas tak, że widzimy ją niemal od góry, byłaby jedną z perełek tej pory roku, szczególnie dla dużych teleskopów amatorskich. Ponieważ jednak leży na dalekim niebie południowym, wtulona wśród słabych gwiazd Rzeźbiarza, pozostaje jedynie w kompetencji zagorzałych fanatyków głębokiego nieba.

NGC 300 stanowi interesujące wyzwanie z więcej niż jednego powodu. Po pierwsze, jej położenie w nieznanym terenie sprawia, że starhopping jest trudny. Najjaśniejsza gwiazda w okolicy, Ankaa (alfa Phoenicis), ma jasność jedynie 2,4 magnitudo i nie widnieje na żadnej liście "wow, spójrz na to". Dlatego, pierwszym wyzwaniem w znalezieniu NGC 300 jest znalezienie gwiazdy Ankaa, naszego punktu startowego do starhoppingu. Ja zawsze zaczynam około 55° na północ od niej, w Wielkim Kwadracie Pegaza. Przedłuż wschodni bok kwadratu od gwiazdy Alpheratz (alfa Pegasi) do gwiazdy Algenib (gamma Pegasi) prosto na południe przez 34° do gwiazdy Deneb Kaitos (beta Ceti) o jasności 2 mag, a następnie o kolejne 25° na południe do gwiazdy Ankaa. Lornetka pomoże w prześledzeniu tej drogi. Będąc w tym miejscu, przesuń celownik swojego szukacza o 5°, lub o jedno pole, na północny wschód do szerokiej parki gwiazd 6 mag lambda-1 i lambda-2 Sculptoris. NGC 300 leży zaledwie 2° na wschód-północny wschód od nich.

Nawet jeśli wycelujesz dokładnie w nią, NGC 300 pozostaje wymagającym celem z powodu swojej bardzo niskiej jasności powierzchniowej. Podobnie jak dwa inne trudne obiekty, M33 w Trójkącie i M74 w Rybach, światło S-kształtnych ramion spiralnych NGC 300 delikatnie rozprzestrzenia się od niemal gwiazdowego jądra. W rezultacie, mimo że jest ona zwykle oceniana na 8 mag, jasność powierzchniowa NGC 300 spada do prawie 14 mag. Z jednej strony, duży rozmiar kątowy spiralnego dysku NGC 300 oznacza, że najlepszy do oddzielenia galaktyki od jej otoczenia jest okular dający niskie powiększenie. Z drugiej strony, okulary długoogniskowe i ich proporcjonalnie duże źrenice wyjściowe zwykle obniżają kontrast obiektu i otaczającego nieba. Jeśli jasność powierzchniowa celu jest niska, cóż, zobaczysz do czego to prowadzi.

By przekonać się na własne oczy jaka kombinacja będzie najlepsza do dostrzeżenia NGC 300, rozstawiłem swój 4,25-calowy (10,8 cm) reflektor f/4. Uzbrojony w kilka okularów o ogniskowych od 5 do 26 mm, wycelowałem w galaktykę i spojrzałem. Zmieniając okulary stwierdziłem, że najbardziej przyjemny estetycznie widok otrzymałem przy 38x, co pokazuje poniższy szkic. Pole było dostatecznie szerokie, by objąć słabą poświatę galaktyki wraz z trzema gwiazdami Drogi Mlecznej unoszącymi się na pierwszym planie. Słaby owalny dysk galaktyki widoczny był zerkaniem, ale patrzenie "na wprost" powodowało jego znikanie, z wyjątkiem słabej poświaty samego rdzenia centralnego. Wyższe powiększenia powodowały całkowity zanik galaktyki w polu widzenia.

Gwiazdy pierwszego planu wprowadziły wczesnych obserwatorów w błąd, że patrzą na odległą gromadę gwiazd. W rzeczywistości, odkrywca galaktyki, James Dunlop, opisał swoje znalezisko w autorskiej kompilacji A Catalogue of Nebulae and Clusters of Stars in the Southern Hemisphere jako dużą, słabą mgławicę, którą "z łatwością można było rozdzielić na niezwykle drobne gwiazdy, z czterema lub pięcioma gwiazdami o znaczniejszej jasności". Siedem lat później, John Herschel, któremu czasem błędnie przypisuje się odkrycie NGC 300, widział również "kilka centrów kondensacji". Niektóre z nich to gwiazdy pola opisane powyżej, ale NGC 300 jest także domem dla kilku regionów HII rozsianych po jej dysku. Najbardziej wyraźne znajdują się nieco na południe od jądra galaktycznego oraz w pobliżu północno-zachodniej krawędzi spiralnego dysku.

Większość źródeł umieszcza NGC 300 w Grupie Galaktyk Rzeźbiarza, leżącej w szacowanej odległości około 4 milionów lat świetlnych. Jednak niektóre świeże badania poddają to w wątpliwość i sugerują, że faktycznie jest ona członkiem Grupy Lokalnej Drogi Mlecznej. Jeśli tak, leży ona znaczniej bliżej domu.

Masz swój ulubiony obiekt-wyzwanie? Chciałbym usłyszeć o nim i o tym, jak poradziłeś sobie z tegomiesięcznym sprawdzianem. Skontaktuj się ze mną poprzez moją stronę internetową lub komentując ten artykuł na forum dyskusyjnym.

Do następnego miesiąca pamiętaj, połowa zabawy to dreszczyk emocji. Gra trwa!