KOSMICZNE WYZWANIE

Cel	Typ	RA	Dec	Gwiazdozbiór	Jasność [mag]	Rozmiary
AGC 2065	Gromada galaktyk	15h22,7m	+27°43,0'	Korona Północna	--	22,4'

W tym miesiącu nasze teleskopy przeniosą nas na odległość 1,2 miliarda lat świetlnych (niektóre źródła podają 1,5 miliarda), do gromady galaktyk Abell 2065 (AGC, Abell Galaxy Cluster). W AGC 2065 tłoczy się ponad 400 galaktyk, ale z powodu tej niewyobrażalnej odległości, światło biegnące od tych ogromnych skupisk gwiazd osłabło do ledwie najsłabszego szeptu. Dostrzeżenie choćby niewielkiego śladu AGC 2065 wymaga czegoś więcej niż tylko apertury - wyjątkowo ciemnego nieba, wytrenowanego oka i dokładnej mapy regionu.

Podobnie jak inne gromady galaktyk AGC, AGC 2065 została odkryta na kliszach fotograficznych Palomar Sky Survey wykonanych w latach 50. XX wieku, i jest jedną z 2700 takich gromad opublikowanych przez George'a Abella w roku 1958 w pracy zatytułowanej The Distribution of Rich Clusters of Galaxies (Astrophysical Journal Supplement, 1958 vol. 3 p. 211-288). Ta konkretna gromada stanowi jedno z najbardziej zniechęcających wyzwań na liście Abella. Żadna z galaktyk nie jest jaśniejsza niż 16 magnitudo; większość ma 17, a nawet 18 magnitudo.

Burnham's Celestial Handbook opisuje tę gromadę jako "jedno z najbardziej niezwykłych spośród wszystkich takich skupisk" na niebie. Gromada znalazła się również w 5. tomie klasycznego Webb Society Deep-Sky Observer's Handbook wydanego w roku 1982, ale opis nie zachęcał do obserwacji. "Z powodu swojej oszałamiającej odległości jest poza zasięgiem większości miłośników astronomii, będąc niewidoczną w reflektorach 16-calowych (41cm) nawet w dobrych warunkach obserwacyjnych". Pomimo tego tragicznego twierdzenia, położenie AGC 2065 jest oznaczone w Sky Atlas 2000.0 nieco na zachód od alfy i bety Coronae Borealis, atlasie, który zwykle ogranicza swoje obiekty głębokiego nieba do tych widocznych przez apertury 10-calowe i mniejsze.

Ponadto, w przeszłości na CN pojawiło się kilak wpisów, które warto przejrzeć zanim rzucisz się w wir tegomiesięcznego wyzwania. Szczególnie polecam wpis Alvina Hueya z roku 2007 i ten wpis z roku 2009 autorstwa użytkownika CN, tatarjj. Oba zawierają opisane zdjęcia gromady z Simbad Astronomical Database. Huey jest również autorem książki Observing the Abell Galaxy Clusters.

Położenie AGC 2065 tak blisko dwóch najjaśniejszych gwiazd Korony Północnej sprawia, że namierzenie obiektu to bułka z masłem. Jednak znalezienie jakichkolwiek śladów jej istnienia to inna sprawa. Aby spróbować szczęścia, przesuń się 1,5° na południowy zachód od bety do SAO 83797 o jasności 7mag. AGC 2065 jest wyśrodkowana jedynie 20' na południe od tego żółtego olbrzyma, zaklinowana pomiędzy dwiema gwiazdkami Drogi Mlecznej o jasności 10 i 11 magnitudo.

Wybierz okular dający w Twoim teleskopie powiększenie około 200x. Usiądź, weź kilka głębokich wdechów i zrelaksuj się! Wytężanie wzroku na stojąco by dostrzec te słabe cele doprowadzi jedynie do rozczarowania. Skup swoją uwagę na gwiazdce 11mag widocznej na mapie, a następnie spójrz jedynie 1,4' na wschód od niej. Czy potrafisz wyłowić PGC 54876, która zgodnie z opinią większości jest najłatwiejszą do dostrzeżenia galaktyką gromady? Wykorzystując metodę zerkania spróbuj uchwycić ulotną poświatę jej okrągłego, równomiernie oświetlonego dysku. Jej niewielkie rozmiary, przy niższym powiększeniu mogą "zamienić" ją w gwiazdę, ale przy co najmniej 200x lekkie rozmycie zdradzi jej prawdziwą naturę.

PGC 54891 również jest do wyłapania przy zachowaniu cierpliwości. Jej niezwykle słaba, okrągła poświata leży zaledwie 1,2' na południowy zachód od gwiazdy 14,3mag. Jeśli uda Ci są ją dostrzec, może zauważysz również drugą, nieco wydłużoną plamkę nieco na południe od tej pierwszej. To PGC 54890. Widoczna może być również PGC 54875, choć wydaje się słabsza od tych wymienionych powyżej. Szukaj jej 2' na północny wschód od gwiazdy 11mag i około 1,5' na północ od PGC 54876.

Jak wiele innych galaktyk w AGC 2065 widocznych jest przez największe teleskopy amatorskie? Niektóre relacje on-line raportują dostrzeżenie kilkudziesięciu. Abyś mógł przekonać się o tym osobiście, poniższa tabela obejmuje 18 możliwości. Większość z nich nie ma jednak wiarygodnie oszacowanych jasności, więc podchodź do tego zestawienia z ostrożnością.

(wyróżnione wpisy omówione są w tym artykule)

Niezależnie od tego, ile z tych odległych galaktyk uda Ci się znaleźć, czy będzie to 1 czy 18, pamiętaj na co patrzysz. Bob King, znany również jako AstroBob, świetnie ujmuje to doświadczenie słowami: "Kiedy światło, które widziałem, opuściło tę gromadę galaktyk, na Ziemi rozwinęły się złożone komórki, ale nie pływał ani jeden organizm wielokomórkowy. W czasie, którego światło potrzebowało by tu dotrzeć, drzewo życia rozwinęło gałęzie w wielu kierunkach, wliczając w to gałązkę ludzkości. Jaki to przywilej być tutaj, ponad miliard lat później i złapać kilka fotonów czterech duchów w Koronie Północnej".

Aby uzyskać więcej informacji oraz wskazówek informacyjnych dotyczących AGC 2065 i innych gromad galaktyk Abell, odwiedź stronę internetową Alvina Hueya, www.faintfuzzies.com. Znajdziesz tam informacje o jego książce online Observing Selected Small Galaxy Groups, jak również o innych pozycjach jego serii przewodników poświęconych obserwacjom głębokiego nieba.

Masz swój ulubiony obiekt-wyzwanie? Chciałbym usłyszeć o nim i o tym, jak poradziłeś sobie z tegomiesięcznym sprawdzianem. Skontaktuj się ze mną poprzez moją stronę internetową lub komentując ten artykuł na forum dyskusyjnym.

Do następnego miesiąca pamiętaj, połowa zabawy to dreszczyk emocji. Gra trwa!