KOSMICZNE WYZWANIE

Cel	Typ	RA	Dec	Gwiazdozbiór	Jasność [mag]	Rozmiary
Palomar 2	Gromada kulista	04h46,1m	+31°22,9'	Woźnica	13	2'

Kiedy przed ponad półwieczem został wydany Palomar Observatory Sky Survey, pokazał on Wszechświat na poziomie szczegółowości nigdy wcześniej nie osiągniętym. Ten znaczący przegląd nieba obejmuje obszar od północnego bieguna niebieskiego do deklinacji -30° z zarejestrowanymi gwiazdami o jasności do mniej więcej 22 magnitudo.

Ówcześni astronomowie natychmiast sięgnęli po ponad 900 płyt fotograficznych Przeglądu, by zbadać znane obiekty w najdrobniejszych szczegółach, a także by odkryć inne, które wcześniejsze badania przeoczyły. Na przykład, amerykański astronom George O. Abell odkrył na kliszach 86 mgławic planetarnych [dwie z odkrytych przez Abella planetarek znajdowały się już w katalogu NGC (Abell 50 = NGC 6742 i Abell 75 = NGC 7076), natomiast kolejne dwie były już w katalogu IC (Abell 37 = IC 972 i Abell 81 = IC 1454].

Podczas przeglądu POSS, Abell wraz z Haltonem Arpem, Walterem Baade, Edwinem Hubble, Fritzem Zwicky, A.G. Wilsonem i innymi, skatalogował 15 "nieznanych" kulistych Drogi Mlecznej. Podobnie jak w przypadku czterech mgławic planetarnych, dwie kuliste z katalogu Palomar -- Palomar 7 i Palomar 9 -- były znane już wcześniej. Pierwsza z nich figuruje jako IC 1276, natomiast druga to NGC 6717. Jednak niezależnie od tego, każda z nich stanowi wystarczająco trudny test dla dzisiejszych najbardziej zagorzałych obserwatorów głębokiego nieba.

Palomar 2, odkryta przez A.G. Wilsona w 1955 roku, jest gromadą szczególnie paskudną do dostrzeżenia, ponieważ jest częściowo ukryta za ciemną mgławicą w Woźnicy. Barnard 221 rozciąga się na 3/4°, a jej środek leży zaledwie 32' na północny zachód od Palomar 2. Ciemna mgławica nie jest może łatwo wykrywalna wizualnie, ale ma ona tłumiący wpływ na Palomar 2.

Większość gromad kulistych związanych z Drogą Mleczną leży wokół jądra galaktycznego, i dlatego określa się je mianem "gromad kulistych halo wewnętrznego". Istnieje jednak druga rodzina gromad kulistych leżących daleko poza centrum Galaktyki, i dlatego są one znane jako "gromady kuliste halo zewnętrznego". Spośród wszystkich znanych kulistych tego typu, Palomar 2 jest najbardziej ekstremalna, leżąc niemal naprzeciwko centrum Galaktyki w Strzelcu, w odległości 85400 lat świetlnych. Analiza z 1997 roku zatytułowana Unveiling Palomar 2: The Most Obscure Globular Cluster in the Outer Halo przeprowadzona przez profesora Williama E. Harrisa i jego współpracowników z McMaster University w Hamilton, Ontario, wykazała, że Palomar 2 jest jedną z najjaśniejszych i najbardziej masywnych gromad w halo zewnętrznym.

To wyróżnienie jest jednak zupełnie niedostrzegalne przez nasze teleskopy, ponieważ Palomar 2 jest również jedną z najsilniej przesłoniętych. W rezultacie, widzimy tylko mglisty ślad prawdziwego oblicza gromady. Na wielu zdjęciach obecność ciemnej mgławicy powoduje również czerwony odcień gwiazd.

Aby ją odnaleźć, przesuń się 2° na południowy zachód od ioty Aurigae, południowo-zachodniej gwiazdy w pięciokącie Woźnicy. Zwróć uwagę na trójkąt trzech gwiazd 6-7 magnitudo. Najjaśniejsza i najbardziej wysunięta na zachód gwiazda trójkąta, SAO 57441, znajduje się 40' na wschód od gromady. Ciasna parka gwiazd 12 i 13 magnitudo, leżąca w połowie drogi między nimi, stanowi wygodny punkt kontrolny. Inny bliski duet słabych gwiazd 13 i 14,5 magnitudo leży zaledwie 2,3' na północny wschód od gromady.

Dla większości czytelników, dostrzeżenie Palomar 2 będzie wymagało zaangażowania co najmniej 15-calowego (38 cm) teleskopu, który wyłowi z otoczenia jej maleńką poświatę. Palomar 2 skatalogowana jest z jasnością 13 magnitudo, a więc może być dostrzeżona przez mniejsze teleskopy, jeśli podejdziemy do niej pod bardzo ciemnym niebem. Przez mój 18-calowy (46 cm) reflektor na podmiejskim niebie jest to niezwykle słaba, lecz osiągalna smużka o średnicy nie większej niż 1', co widać na powyższym szkicu. Metoda zerkania jest tu koniecznością bez względu na to, jakiego okularu używam, natomiast najlepszy widok uzyskałem przy 171x. Ogólne wrażenie przypomina bardziej odległą galaktykę niż gromadę kulistą. W istocie, to właśnie ten niejednoznaczny wygląd doprowadził Borysa Woroncowa-Wielaminowa i W. P. Arkhipowa do błędnego sklasyfikowania Palomar 2 jako galaktyki w ich Morphological Catalog of Galaxies (MGC) opracowanym w latach 60-tych XX wieku. Nawet dziś niektóre źródła wymieniają Palomar 2 jako MCG +05-12-1.