KOSMICZNE WYZWANIE

Cel	Typ	RA	Dec	Gwiazdozbiór	Jasność [mag]	Rozmiary
AGC 1656	Gromada galaktyk	12h59,8m	+27°58'	Warkocz Bereniki	--	224'

Gromada Galaktyk Coma, Abell Galaxy Cluster (AGC) 1656, obejmuje ponad 800 galaktyk jaśniejszych od 16,5 magnitudo (wg jasności fotograficznej). To prawdziwy galaktyczny las, a droga przez niego wymaga wymaga dużej cierpliwości. W tym wyzwaniu nie ma pośpiechu, Jeśli nie masz wystarczająco dużo czasu by poświęcić się temu zadaniu, najlepiej przejdź do innego celu i wróć tu później. W rzeczywistości nigdy nie uda Ci się przejść przez ten ogromny zbiór galaktyk za jednym razem. Ani nawet podczas dwóch, trzech czy czterech sesji. AGC 1656 może zająć Ci lata, zanim każda dostrzeżona galaktyka będzie zidentyfikowana i opisana.

Gdzież zacząć? Przedzieranie się przez gromadę może zająć nieco czasu, ale samo jej odnalezienie już nie. Geometryczny środek AGC 1656 leży 2,75° na zachód od gwiazdy beta Comae, leżącej przy kącie prostym w trójkątnym zarysie gwiazdozbioru. Gromada zajmuje lukę 3,75° pomiędzy 31 Comae na jej zachodnim krańcu, a 41 Comae zaraz wewnątrz jej wschodniej granicy, a jej środek znajduje się bardzo blisko SAO 82595 o jasności 7mag.

Tabela na końcu tego artykułu zawiera listę 74 galaktyk gromady jaśniejszych niż 15 magnitudo. Twoim zdaniem jest dostrzeżenie jak najwięcej z nich. Po prostu nie mamy tu wystarczająco dużo miejsca, aby opisać je wszystkie, ale oto kilka najważniejszych, od których możesz rozpocząć ten projekt.

Zaczniemy od NGC 4874 i NGC 4889 znajdujących się w sercu gromady, przedstawionych na poniższym szkicu cyfrowym. Obie są wystarczająco jasne, by być w zasięgu 8-calowych instrumentów, choć poświata od SAO 82595 może utrudniać ich dostrzeżenie. NGC 4889, bardziej oczywista z tych dwóch, jest gigantyczną galaktyką eliptyczną w duchu monstrualnej galaktyki M87 należącej do gromady Virgo. Jednak podczas gdy M87 leży w odległości około 60 milionów lat świetlnych, NGC 4889 umiejscawia się w odległości 308 milionów lat świetlnych. Biorąc to pod uwagę, NGC 4889 jest w rzeczywistości jaśniejsza od M87. Podobnie jak w przypadku M87, astronomowie wykryli tam silną aktywność jądra, co jest oznaką istnienia supermasywnej czarnej dziury. W największych teleskopach amatorskich NGC 4889 prezentuje dość jasny, owalny dysk wydłużony w osi wschód-zachód, otaczający jaśniejsze jądro.

Chociaż jest nieco mniejsza i słabsza niż jej sąsiadka, galaktyka eliptyczna NGC 4874 nie jest wcale gorsza. Znajdziesz ją zaledwie 7' na zachód od NGC 4889 i 6' na południe od SAO 82595. I tu również znajdujemy silne źródło promieniowania radiowego ukryte głęboko w jądrze galaktyki. Wizualnie, NGC 4874 wydaje mi się słabsza o więcej niż 0,1 magnitudo od NGC 4889, na co wskazują ich jasności katalogowe. Szukaj okrągłej poświaty, która przechodzi w jaśniejsze jądro.

Najlepszy widok obu galaktyk daje powiększenie 200x lub wyższe, ponieważ wynikające z tego wąskie pole pomaga usunąć z pola widzenia tę rozpraszającą uwagę gwiazdę. Gdy jej poświata zniknie, nagle w polu widzenia zaczyna pojawiać się rój mniejszych, słabszych towarzyszek. Wykorzystując metodę zerkania mogę naliczyć co najmniej 9 galaktycznych wysp. NGC 4886 nakłada się na północno-zachodnią krawędź NGC 4889; NGC 4883 około 4' na północny zachód od jej jądra; NGC 4894 zaledwie 2' na wschód-południowy wschód od jądra, a NGC 4898 jeszcze nieco dalej na południowy wschód. W ciemne noce, PGC 44763 i PGC 44771 stanowią jeszcze większe wyzwanie. Szukaj tej parki PGC 5' na wschód od NGC 4889. Za nimi leżą IC 4042, IC 4041 i IC 4040, wraz z NGC 4906.

Obejmuje to wschodnią połowę pola okularu; w części zachodniej wciąż znajduje się NGC 4874 i jej stadko. W pobliżu dryfują dwie galaktyki. Czy dostrzegasz NGC 4872, która wydaje się być nałożona, a może zanurzona, w południowo-zachodniej krawędzi większej galaktyki? NGC 4871 również znajduje się w pobliżu, zaledwie 1' na zachód od jądra galaktyki. Wreszcie, obserwując te dwie mniejsze towarzyszki, trafiamy na NGC 4873. Szukaj jej zaledwie 1,5' na północny zachód. Wszystkie trzy świecą z jasnością pomiędzy 13 a 15 magnitudo, a ich średnice mierzą mniej niż 1 minutę łuku.

Być możesz będziesz w stanie dostrzec samotną galaktyczną wyspę unoszącą się w jednej trzeciej drogi od NGC 4874 w kierunku NGC 4889. To IC 3998. Ten niezwykle słaby, okrągły system tworzy bliską parkę z PGC 44652 leżącą zaledwie 1' na południowy wschód. Kilka innych obiektów z listy PGC również znajduje się w pobliżu NGC 4874, w tym PGC 44636 i PGC 44656 na północ od niej. Żaden z tych marginalnych obiektów nie ma jasności powierzchniowej większej niż pół magnitudo powyżej jasności tła, więc może być konieczne zastosowanie jeszcze wyższego powiększenia, aby zmaksymalizować kontrast obrazu.

Rozszerzając nieco widok, poszukaj połączonej grawitacyjnie parki NGC 4864 i NGC 4867 około 5' na zachód od NGC 4874. Przy 200x dostrzegam jedynie bardzo słabą, rozdętą plamkę, ale podbicie do 300x pomaga rozróżnić dostrzec poszczególne jądra, które dzieli jedynie 35".

Od NGC 4889, powoli przesuwaj się w kierunku południowo-zachodnim, aby znaleźć NGC 4853 i 4854, parkę malutkich spiralnych o jasności 13mag oddzielonych od siebie o 5' i leżących na północ od gwiazdy 8,5mag. Przesuń się 17' na zachód od tej gwiazdy, a znajdziesz galaktykę eliptyczną NGC 4839 i kolejną hordę słabszych towarzyszek.  NGC 4839 ma jasność około 12 magnitudo i jest najjaśniejszą galaktyką w tym kwartale gromady. W moim 18-calowym (46 cm) reflektorze przy 206x i wykorzystaniu metody zerkania wygląda ona jak delikatna, owalna poświata przechylona w osi południowy zachód - północny wschód, otaczająca jaśniejsze jądro. Fotografie ujawniają małą towarzyszkę nałożoną nieco na południowy zachód od jądra, ale nigdy nie byłem w stanie jej dostrzec. Metoda zerkania może jednak ujawnić kilka mniejszych, słabszych galaktycznych smużek w tym samym polu widzenia, w tym układ podwójny NGC 4842A/4842B, zaledwie 2,5' na południowy wschód. Widać tu także NGC 4840, 7' na północny wschód od NGC 4839.


To krótkie podsumowanie nie jest nawet wierzchołkiem galaktycznej góry lodowej, która czeka tu na największe teleskopy amatorskie.  W promieniu 4° od AGC 1656 można znaleźć setki słabych mgiełek. Ale aby je upolować, będziesz potrzebował kilku szczegółowych map, które pokażą obszar w wystarczająco dużej skali i obejmą wystarczająco słabe gwiazdy pola, aby przedrzeć się przez ten międzygalaktyczny labirynt.  Skorzystaj z powyższej mapy, aby zidentyfikować jak najwięcej z nich, ale jak wspomniałem wcześniej, do zagłębienia się w taki galaktyczny ocean, jak AGC 1656, będziesz potrzebować map dostosowanych do konkretnego teleskopu i okularów.

Aby uzyskać więcej informacji i wskazówek dotyczących obserwacji AGC 1656 i innych gromad galaktyk Abell, odwiedź stronę internetową Alvina Hueya, faintfuzzies.com. Znajdziesz tam informacje na temat jego książki online Observing Selected Small Galaxy Groups, a także innych tomów z jego serii przewodników do obserwacji głębokiego nieba.