KOSMICZNE WYZWANIENGC 6369Wersja oryginalnaLipiec 2023Phil Harrington (Tłumaczenie: Marcin Siudzinski, Astronoce.pl)
Zalecana apertura na ten miesiąc:
Teleskopy 3-5 cali (7,6-12,7 cm)
Cel |
Typ |
RA |
Dec |
Gwiazdozbiór |
Jasność [mag] |
Rozmiary |
NGC 6369
|
Mgławica planetarna |
17h29,3m |
-23°45,6' |
Wężownik
|
12
|
38" |
Kiedy w marcu 1781 roku przypadkowo znalazł Urana wśród gwiazd Bliźniąt, William Herschel otworzył nasz Układ Słoneczny. Do tamtej chwili sądzono, że planetarna rodzina naszego Słońca składa się tylko z sześciu członków, kończąc na Saturnie. Jednak po nagłym dołączeniu do tej grupy Urana, perspektywa istnienia jeszcze większej liczby planet -- być może znacznie większej -- szturmem zdobyła astronomiczny świat. Herschel, cieszący się później owocami swojego nieoczekiwanego odkrycia jako królewski astronom w Royal Greenwich Observatory w Anglii, poprowadził szarżę ku ich odnalezieniu.
W ciągu miesiąca od rozpoczęcia systematycznego przeczesywania nieba, Herschel znalazł kolejną planetę, tym razem w Wodniku. Bez wątpienia starannie zaznaczył jej pozycję na swoich mapach, aby móc tam wrócić kilka nocy później i sprawdzić, jak daleko jego nowy świat przesunął się na tle gwiazd. Ale kiedy tam wrócił, natychmiast zdał sobie sprawę, że nie tylko wcale się nie poruszył, a wręcz tam zakotwiczył. Wkrótce odkryto kolejne podobne obiekty, wyglądające jak maleńka wersja Urana, ale wszystkie nieruchomo tkwiły wśród gwiazd. Ponieważ ich małe dyski wyglądały jak odległe globy planetarne, Herschel ukuł termin "mgławica planetarna". Mimo iż jest to jedno z największych astronomicznych nieporozumień wszech czasów, bo termin ten nic nie mówi o prawdziwej naturze tych mglistych obiektów, określenie się przyjęło.
Powyżej: Mapa nieba letniego ze Star Watch Phila Harringtona
z zaznaczonym położeniem wyzwania na ten miesiąc.
Powyżej: Mapa przeglądowa Kosmicznego Wyzwania w tym miesiącu
Kliknij na mapę by otworzyć wersję PDF do druku.
Herschel odkrył 33 mgławice planetarne rozrzucone po całym niebie. A oto ciekawostka historyczna: William Herschel pierwotnie sklasyfikował 79 obiektów jako mgławice planetarne, ale jedynie 20 z nich okazało się sklasyfikowanych poprawnie. Pozostałe zostały później przeklasyfikowane na obiekty innego typu. Jednak 13 kolejnych obiektów, które sklasyfikował jako obiekty innego typu, było w rzeczywistości mgławicami planetarnymi. Tak więc, czy o tym wiedział czy nie, Herschel odkrył 33 mgławice planetarne.
Jedną z najbardziej interesujących planetarek Herschela, a jednocześnie jedną z trudniejszych do dostrzeżenia przez instrumenty 3-5-calowe (7,6-12,7 cm) jest NGC 6369 w południowym Wężowniku. Nazwana "mgławicą Mały Duch" ("Little Ghost Nebula"), NGC 6369 jest przykładem mgławicy planetarnej typu pierścieniowego, słabszej wersji M57. O ile uda Ci się ją znaleźć.
Namierzenie dokładnej lokalizacji NGC 6369 nie jest zbyt trudne, ponieważ leży ona zaledwie pół stopnia na północny zachód od 51 Ophiuchi. Aby tam dotrzeć, zlokalizuj najpierw thetę Ophiuchi (3mag), około 12° na wschód od Antaresa. Przeskocz nieco więcej niż stopień na północny wschód od thety do 44 Ophiuchi, a następnie kolejny stopień na wschód-północny wschód do 51 Ophiuchi (5mag).
Ostatni krok od 51 Oph do NGC 6369 powinieneś wykonać wykorzystując okular dający niskie powiększenie, a następnie podbić je do co najmniej 120x aby dostrzec dysk mgławicy. NGC 6369 ma średnicę około połowy pozornej średnicy Jowisza. W moim 4-calowym (10,2cm) refraktorze przy 142x, Mały Duch wygląda jak niewielki, mglisty dysk szarawego światła (patrz poniższy szkic) zawieszony w eterze, o którym kiedyś sądzono, że wypełnia kosmos. Gdy powietrze jest szczególnie przejrzyste, blady turkusowy odcień mgławicy staje się wyraźniejszy, ale wychwycenie jej charakterystycznego kształtu pierścienia pozostaje trudne nawet w najlepszych warunkach. Delikatny kolor mgławicy wynika z promieniowania jonizującego generowanego przez gwiazdę macierzystą i przepływającego przez cieniutki obłok. W tym procesie elektrony są odrywane od ich macierzystych atomów wodoru i tlenu, co skutkuje kolorową poświatą obłoku.
Powyżej: Autorski szkic NGC 6369 widzianej przez 4-calowy (12,7cm) refraktor przy 142x.
Poniżej: Mgławica Mały Duch sfotografowana przez użytkownika CN, Andre27. Sprzęt: reflektor Sky-Watcher 200P z aparatem Nikon D700 ustawionym na ISO 800. Stack 10 klatek, po 120 sekund każda.
Podobnie jak w przypadku jej słynniejszej krewnej M57, resztki gwiazdy, która dała początek mgławicy, pozostają niewidoczne we wszystkich teleskopach amatorskich, z wyjątkiem tych największych. Gwiazda centralna NGC 6369, biały karzeł o średnicy być może nie większej niż średnica naszej planety, świeci słabo jasnością 15 magnitudo i jest nie lada wyzwaniem dla teleskopów dużo większych niż wskazane tutaj. Ci, którym uda się dostrzec gwiazdę, zauważą że nie jest ona dokładnie wyśrodkowana, ale lekko przesunięta.
Masz swój ulubiony obiekt-wyzwanie? Chciałbym usłyszeć o nim i o tym, jak poradziłeś sobie z tegomiesięcznym sprawdzianem. Skontaktuj się ze mną poprzez moją
stronę internetową lub komentując ten artykuł na forum dyskusyjnym.
Do następnego miesiąca pamiętaj, połowa zabawy to dreszczyk emocji. Gra trwa!
O Autorze:Phil Harrington pisze comiesięczne artykuły z serii
Binocular Universe w magazynie
Astronomy oraz jest autorem 9 książek o tematyce astronomicznej. Aby dowiedzieć się więcej, odwiedź jego stronę internetową
www.philharrington.net.
Kosmiczne Wyzwanie Phila Harringtona jest chronione prawem autorskim 2023 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.