KOSMICZNE WYZWANIE
Zalecana apertura na ten miesiąc:

Cel	Typ	RA	Dec	Gwiazdozbiór	Jasność [mag]	Rozmiary
Palomar 4	Gromada kulista	11h29,3m	+28°58,4'	Wielka Niedźwiedzica	14,2	1'

Kiedy myślisz o obiektach głębokiego nieba w Wielkiej Niedźwiedzicy, prawdopodobnie nie masz na myśli gromad kulistych. Galaktyki? Oczywiście! Mgławice planetarne? Jest tam mgławica Sowa. Ale gromady kuliste? Przypuszczalnie nie.

Wiesz co? Faktycznie, w Wielkiej Niedźwiedzicy znajduje się zbuntowana gromada kulista. Obecnie znamy ją jako Palomar 4, czwarty wpis na liście 15 wymagających gromad kulistych odkrytych na płytach Palomar Sky Survey sześćdziesiąt lat temu. Ta konkretna kulista została odkryta przez Edwina Hubble'a w roku 1949 i potwierdzona rok później przez A.G. Wilsona. W oparciu o początkowe obserwacje, Palomar 4 została początkowo błędnie sklasyfikowana jako karłowata galaktyka sferyczna, po części ze względu na jej dużą odległość. Szacuje się, że Palomar 4 leży 330000 lat świetlnych od Słońca. To dalej niż Obłoki Magellana, dwie galaktyki satelickie. Nowsze badania dowodzą jednak, że Palomar 4 jest w rzeczywistości członkiem rodziny gromad kulistych Drogi Mlecznej, aczkolwiek najbardziej odosobnionym, nie licząc gromady kulistej Arp-Madore 1 w gwiazdozbiorze Zegara (Horologium), na niebie południowym.

Palomar 4 leży w pobliżu gwiazdy Alula Australis (xi UMa), dużego palca u tylnej łapy Niedźwiedzicy. Alula Australis, wraz ze swoją bliźniaczą gwiazdą od północy, Alula Borealis (nu UMa), leżą 10° na południe od Phecdy (gamma UMa). Koniecznie zatrzymaj się przy obu w drodze do Palomar 4, ponieważ każda z nich jest atrakcyjnym układem podwójnym. Złotej nu towarzyszy składnik o jasności 10 magnitudo, leżący 7" na południe-południowy wschód. Xi jest trudniejsza, a jej słońca o jasności 4,3 i 4,8 magnitudo dzieli obecnie jedynie około 1,5". Nawiasem mówiąc, xi była pierwszą gwiazdą podwójną, co do której udowodniono, że jej składniki są fizycznie powiązane. William Herschel doszedł do takiego wniosku w roku 1802 po tym, jak odkrył że każda z gwiazd zmieniła swoje położenie względem drugiej po upływie 22 lat. Ćwierć wieku później, francuski astronom Felix Savary ustalił, że gwiazdy krążą wokół siebie z okresem niespełna 60 lat.

Palomar 4 znajduje się około 3,5° na południowy wschód od gwiazdy Alula Australis. Aby namierzyć kulistą, przesuń się 2,5° na południowy wschód od gwiazdy do skierowanego na zachód trójkąta równoramiennego z gwiazd 7mag. Przedłuż wschodni bok trójkąta na południe do SAO 81872 o jasności 7,8mag, a następnie skręć na zachód mijając gwiazdę 9,3mag 12' dalej, a dotrzesz do gwiazdy 9,8mag kolejne 24' dalej. Palomar 4 leży zaledwie 6' dalej na zachód od tej ostatniej gwiazdy. Szukaj jej słabej poświaty na zachód-południowy zachód od gwiazdy pola o jasności 13mag.

Jej znaczna odległość w połączeniu z niską, z założenia, koncentracją gwiazd sprawiają, że gromada rozmywa się w zaledwie bardzo słabą poświatę o średnicy jakiejś minuty łuku. Z mojego podmiejskiego obserwatorium podwórkowego, 18-calowy (46cm) reflektor ujawnił jedynie najsłabszy ślad gromady przy powiększeniu 206x, a nawet wtedy tylko przelotnie przy wykorzystaniu metody zerkania. Z ciemniejszych miejscówek w Północnej Karolinie i Kalifornii, doświadczeni obserwatorzy (odpowiednio) Kent Blackwell i Stephen Waldee niezależnie dostrzegli Palomar 4 przez 10-calowe teleskopy. Gratulacje dla obu - to spore osiągnięcie.

Jeśli lubisz szukać kulistych z katalogu Palomar, oto pełna lista 15 obiektów z tej elitarnej grupy. Niektóre z nich zaprezentuję w kolejnych artykułach.