Zauważycie może, że zdjęcia są w tym miesiącu nieco większe. Zazwyczaj ustawiam je na 600 pikseli z szacunku do amatorów z monitorami o rozdzielczości 800x600, ale mając na uwadze naturę tych obiektów, w tym miesiącu zdecydowałem spróbować dopasować artykuł do rozdzielczości 1024x768 ze zdjęciami o szerokości 800 pikseli. Jeśli nie podoba się Wam taki format, skrobnijcie do mnie proszę, dając mi o tym znać.

Ach wiosna, kiedy umysł nie-tak-już-młodego człowieka (przynajmniej w moim przypadku) skierowuje myśli w stronę galaktyk. Dla wielu zaprawionych obserwatorów Głębokiego Nieba nie ma lepszego czasu w roku. Gdy śnieg topnieje, a my zaczynamy wynurzać się ze swoich igloo, nasze przekrwione oczy kierują się ku nocnemu niebu. Nasze teleskopy wędrują teraz przez Lwa, Pannę i Warkocz Bereniki, zbierając prastare fotony od ezoterycznych mieszkańców tego niebieskiego zoo.

Jeśli jesteś taki jak ja, spędzisz sporo czasu w tym skupisku galaktyk oznaczonym jako gromada Coma-Virgo. Strona SEDS poświęcona gromadzie Virgo nazywa ją "największą dowiedzioną strukturą w naszym międzygalaktycznym sąsiedztwie, i najodleglejszymi obiektami kosmicznymi fizycznie połączonymi z naszą własną małą grupą galaktyk, Grupą Lokalną, włącznie z naszą galaktyką - Drogą Mleczną".

Gromada Virgo jest sercem naszej lokalnej supergromady (dość kłopotliwie oznaczonej jako Supergromada Virgo). Poprzez grawitację, olbrzymy te są związane z nami lub, jeśli wolisz, my jesteśmy związani z nimi. Tu zatem leży nasza ostateczne przeznaczenie.

Dla obserwatora ze średnim i dużym teleskopem, celów tu dostatek. I nawet mały teleskop potrafi nas tu zatrzymać na godziny. Tej wiosny wróciłem w ten obszar z TeleVue 85 i szybko się zgubiłem. Gdy kierujesz się w ten region, dobre mapy to podstawa. Po prostu tak wiele jest tam galaktyk.

Siedząc okrakiem na granicy Panna/Warkocz Bereniki, głęboko w sercu gromady galaktyk Coma-Virgo, znajdziemy jedną z najpiękniejszych perełek wiosennych; zgrupowanie jasnych galaktyk znanych jako Łańcuch Markariana. W grudniu 1961, Astronomical Journal opublikował artykuł Benjamina Egiszewicza Markariana (1913-1985) zatytułowany - "Fizyczny łańcuch galaktyk w Gromadzie Virgo i jego dynamiczna niestabilność". W tej trzystronicowej pracy, Markarian wyłożył prawdopodobną analizę hipotezy, że łańcuch jasnych galaktyk zaczynający się w Pannie parką M84/M86, następnie zakrzywiający się w górę do Warkocza Bereniki i kończący na NGC4477 w rzeczywistości nie był zwykłym przypadkowym ustawieniem galaktyk, ale prawdziwym fizycznie powiązanym łańcuchem. W skrócie, użył on statystyki argumentując, że: "...małe prawdopodobieństwo, że łańcuch został sformowany przez przypadek mocno przemawia na korzyść hipotezy, że jest on systemem fizycznym".

Wciąż trwa dyskusja o fizycznym powiązaniu łańcucha, ale z jednym zgodzi się niemal każdy - jest to wspaniała grupa dla obserwatorów wizualnych i jedna z głównych atrakcji nieba wiosennego.


Mimo iż Markarian w swej hipotezie wzajemnego oddziaływania zaprezentował 8 galaktyk (patrz zdjęcie powyżej), istnieje różnica zdań wśród amatorów jakie galaktyki konkretnie powinno się zaliczyć do tej grupy dla naszych własnych celów. Najbardziej popularna propozycja dodaje NGC4459 i NGC4474 kończąc na M88 lub nawet, idąc dalej, aż na M91 i NGC4571. Tworzy to rodzaj układu-asteryzmu (galasteryzmu?) dla obserwatorów głębokiego nieba.

Jedno jest pewne - nie ma w tym regionie deficytu obiektów głębokiego nieba. Artykuł Markariana wyjaśnia, że katalog Shapely-Ames przedstawia 88 galaktyk jaśniejszych niż 13 mag na obszarze o promieniu 7 stopni wyśrodkowanym na tym regionie, a w całej gromadzie Virgo jest gdzieś około 1500 do 2000 galaktyk. Jared Wilson zauważa: "...byłem w stanie znaleźć 38 różnych galaktyk w zakresie jasności od 8,6 mag (M87) do około 16,4 mag (IC3445)" na jego efektownym zdjęciu pokazanym poniżej.



A obserwator wizualny Sebastian Szalai, w czasie obserwacji swoim 10" Dobsonem, odnotowuje co następuje - "Dostrzeżone 16 galaktyk w Łańcuchu Markariana przy 192x - są to: M86, M84, NGC 4388, 4402, 4387, 4413, 4425, 4435, 4438, 4461, 4458, 4473, 4477, 4479, 4459 i 4474".

Osobiście, wspominając łańcuch, składam hołd każdemu kto go "odkrył" i zazwyczaj poprzestaję na klasycznym zgrupowaniu 8 galaktyk, tak więc zdefiniujemy limity co do tematu tego artykułu.

Widziałem Łańcuch (lub choćby jego część) we wszystkim od 80mm APO po 20" Dobsy, jego wszystkie składniki mają dość dużą jasność oraz przyzwoitą jasność powierzchniową (świetnym chwytem jest użycie krótkoogniskowego teleskopu dającego szerokie pole widzenia tak aby widzieć w nim cały łańcuch i sprawdzenie ile tak naprawdę możesz zidentyfikować). Nie podchodziłem do niego z lornetką, ale podejrzewam, że jeśli byłbyś do tego skłonny, mogłoby Ci się powieść - przynajmniej z M84 i M86. Zaleciłbym dużą aperturę i wysokie powiększenia - jako minimum 10x50 - oraz dobre mapy pomocne w wyłowieniu tych gości. Jeśli dałeś radę części łańcucha z lornetką, z przyjemnością o tym usłyszę.

Aby je znaleźć, będziesz potrzebować kilku dość przyzwoitych map -



Mapa przeglądowa 1 pokazuje gwiazdy do 6,5 mag i przeznaczona jest do "dostania się w przybliżony obszar".



Mapa przeglądowa 2 uwzględnia gwiazdy do 9 mag.



Mapa 3 schodzi do 13 mag. Zauważ również, że przedstawiamy na tych mapach jedynie galaktyki które nas interesują.



Oto obraz DSS tego obszaru jako wsparcie w identyfikacji. Zwróć uwagę, że łańcuch zaczyna się na środku po prawej, zaczniemy więc właśnie stąd.

Messier 84/Messier 86



Powyżej widzimy zdjęcie M84 z Wide Field Planetary Camera 2. Niebieski region znaczy miejsce gdzie wykorzystano Space Telescope Imaging Spectrograph. Z przesunięcia czerwieni i barwy niebieskiej widocznych na zdjęciu STIS, została wyznaczona prędkość orbitalna gazu wokół centrum i z tego uzyskano masę jądra. Dane STIS rozstrzygnęły, że w odległości do 26 lat świetlnych od centrum skoncentrowana jest masa 300 milionów mas Słońca. Najbardziej prawdopodobnym kandydatem na coś tak masywnego jest czarna dziura.

Na oko, bardzo łatwo jest sklasyfikować galaktyki takie jak te jako zwykłe nocne kłębki bawełny - bardziej podobne niż cokolwiek innego, natomiast dla obserwatora wizualnego są pewne różnice. Poświęć chwilę i poddaj je szczegółowemu badaniu; użyj wyższych powiększeń i sprawdź czy dostrzeżesz jakieś zmiany w ich strukturze. Zauważasz jakieś różnice? W szczególności poszukaj łagodnego zanikania M84 w tło oraz rozbudowanego halo otaczającego M86. M86 wydaje mi się większa, ale w małym teleskopie jądro 84 zdaje się być nieco jaśniejsze.

Zarówno M84 jak i M86 zostały "odkryte" i skatalogowane przez Messiera w nocy 18 marca 1781 roku. Zgodnie z SEDS, tej nocy Messier spisał również sześć innych obiektów w tym rejonie. Zgubiwszy się tu (znów) z TeleVue 85, jestem cokolwiek zaskoczony, że w sumie skatalogował on ich wtedy jedynie 8.



Gary Beal nadesłał powyższe zdjęcie południowego końca - spróbuj użyć go jako przyziemnego instruktażu jakie galaktyki możesz dostrzec.

Oczy Copelanda (NGC4438/4435)



Arp sklasyfikował je jako "Niemal eliptyczna i zaburzona spiralna". Powstaje pytanie - która jest zaburzającą, a która zaburzoną? Arp zasugerował 4435 jako odpowiedzialną za oddziaływanie na 4438, ale w Carnegie Atlas of Galaxies, Sandage i Bedke sugerują, że obecny stan 4438 nie ma nic wspólnego z 4435, lecz raczej z fuzją galaktyk których nie widać już osobno.

Sięgnij po The Arp Atlas of Peculiar Galaxies - a Chronicle and Observer's Guide (Kanipe i Webb) na stronę 301 po więcej szczegółów. Tam znajdziesz notatki Barbary Wilson - członka forum CN - opisujące ich wygląd wizualny w jej 20" Newtonie f/4.

NGC4461/4458, NGC4473 i NGC4477



W mniejszych teleskopach, jak moje 4" APO, stwierdzam, że 4461 jest zaledwie jasnym ukośnikiem - niemal gwiazdopodobnym przy niskich powiększeniach, a 4458 może być całkowicie przeoczona. 4473 i 4477 wypadają lepiej, ale prawdę mówiąc, mimo iż są to całkiem jasne galaktyki, w tym rejonie znacząco przyćmiewają je perełki Messiera. W mojej opinii, tworzą interesujący widok głównie z powodu przynależności do łańcucha.



I tym zakończę na dziś. Jeszcze raz dziękuję czytelnikom którzy nadesłali obserwacje, szkice i zdjęcia, dostałem w tym miesiącu daleko więcej doskonałych materiałów niż mógłbym wykorzystać. Wasz wkład znacznie wzbogaca te artykuły.

Jak zwykle, sprawia mi satysfakcję jeśli moje wędrówki okażą się dla Was użyteczne.

Do następnego razu -

- Tom T.

Dodatkowe zasoby/odnośniki/inne fajne materiały:

Odkryj podstawy morfologii galaktycznej - diagram Kamerton Hubble'a
http://www.le.ac.uk/ph/faulkes/web/galaxies/r_ga_tuningfork.html

Poznaj NED
http://nedwww.ipac.caltech.edu/

Dowiedz się więcej o Gromadzie Virgo na SEDS
http://seds.org/messier/More/virgo.html

Artykuł Markariana z roku 1961
http://nedwww.ipac.caltech.edu/cgi-bin/nph-ex_refcode?refcode=1961AJ.....66..555M

Hubble rejestruje wizytówkę czarnej dziury
http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/1997/12/image/a/

Atlas Gromady Virgo
http://www.atlasoftheuniverse.com/galgrps/vir.html

System Danych Astrofizycznych SAO/NASA
http://www.adsabs.harvard.edu/

Artykuł na Wikipedii o Supergromadzie Virgo
http://en.wikipedia.org/wiki/Virgo_Supercluster

Po prostu to zobacz. Zaufaj mi.
http://wikisky.org/