Wysoko w górze, na jesiennym niebie, leży jedna z najbardziej imponujących gwiazd i takiż rejon gwiazdotwórczy w galaktyce. Położone są one w gwiazdozbiorze Cefeusza (króla) graniczącym z Łabędziem i Kasjopeją (między innymi). Cefeusz jest stosunkowo łatwy do zlokalizowania dzięki swoim najjaśniejszym gwiazdom tworzącym dość wyraźny kształt domku dziecięcego.


Na południe od Cefeusza znajdziemy ogromny gwiezdny żłóbek IC1396. Przy wymiarach około 2,5 stopnia na nieco ponad 2 stopnie, ten region HII jest jednym z największych obszarów kształtowania się gwiazd na nocnym niebie i zajmuje powierzchnię około 16 razy większą niż Księżyc w pełni. IC1396 leży jakieś 3000 lat świetlnych od Twojego podwórka - i być może nieco dalej od mojego ;) a sama w sobie obejmuje wiele celów. Obszar ten jest pełen obiektów głębokiego nieba. Znajdziesz tu mgławicę Trąba Słonia (VdB 142), gromadę otwartą Trumpler 37, ciemne mgławice B161, B367, B163, B162, B160 i B365, rozliczne gwiazdy wielokrotne oraz, być może najbardziej imponującą w tym regionie, gwiazdę zwaną Granatem Herschela - zmienną Mu Cephei.


Jak juz mówimy o Mu, to dobre miejsce aby zacząć. Jedna z najbardziej charakterystycznych gwiazd nocnego nieba, Mu (zwana czasem Erakis lub Granat Herschela) położona jest nieco na południe od linii łączącej podstawę domu - gwiazdy Alfa i Zeta o jasnościach odpowiednio 2,43 mag i 3,44 mag. Co ciekawe, Alfa jest jasna gdyż leży stosunkowo blisko nas - jedynie 49 lat świetlnych, podczas gdy Zetę dzieli od nas około 730 lat świetlnych.

Mu można dostrzec gołym okiem, natomiast jej pomarańczowo-złota barwa jest widoczna na pierwszy rzut oka w najmniejszym instrumencie optycznym, co bardzo pomaga w jej złapaniu podczas skanowania tych okolic.


Mu jest czerwonym nadolbrzymem o średnicy jakichś 1650 średnic Słońca i jest jedną z największych i najjaśniejszych gwiazd w Drodze Mlecznej (kiedy piszę ten artykuł, znanych jest ponoć około pięciu większych istniejących). Mu jest również zmienną, w zasadzie jest prototypem swojej klasy. Jej jasność zmienia się od 3,43 mag do 5,1 mag w okresie gdzieś około 800-850 dni (istnieją także oznaki dodatkowego okresu około 4400 dni). Odległość gwiazdy jest dość niepewna, lecz jeśli jest ona częścią asocjacji gwiezdnej Cepheus OB2, może nas od niej dzielić około 2400 lat świetlnych. Mu jest jedną z niewielu gwiazd której dysk ma pokaźną i realnie zmierzalną średnicę. Gdyby Słońce zastąpić Mu, jej powierzchnia znajdowała by się pomiędzy Jowiszem a Saturnem.

Mu zbliża się do kresu swojego życia i prawdopodobnie zakończyła stadium syntezy wodoru, aczkolwiek nie jesteśmy pewni co do jej stanu wewnętrznego. Zgodnie z Jimem Kalerem - Profesorem Honorowym Astronomii na Uniwersytecie Illinois - "Istnieje prawdopodobieństwo, że obecnie trwa stapianie jej helowego jądra w węgiel". Pewnego dnia (nie, nie mamy pojęcia kiedy), Mu skończy jako spektakularna supernowa.

Tak więc myślę, że istotą rzeczy jest cieszyć się Mu póki trwa.



Istnieje kilka regionów wewnątrz IC1396 które są prawdopodobnie bardziej interesujące dla fotografów niż obserwatorów wizualnych. Najbardziej znany to globula nazwana IC1396a, znana również  jako mgławica Trąba Słonia. IC1396a jest najprawdopodobniej gwiezdnym żłóbkiem zawierającym młode gwiazdy (młodsze niż 100.000 lat). Na poniższym zdjęciu widać kilka gwiazd na jej koniuszku - ich słoneczne ciśnienie miało czas wydrążyć dziury świadczące o tym, że gwiazdy te są prawdopodobnie starsze od ich sióstr - przypuszczalnie do 10 razy - lecz wciąż młode w kategoriach gwiezdnych.


W centrum IC1396 znajdziemy małą gromadę otwartą widoczną w lornetkach lub małych teleskopach - Trumpler 37. Poświęć kilka chwil i policz ile gwiazd zdaje się być z nią związanych. Uznałem, że trudno ustalić dokładną liczbę z powodu jej położenia w Drodze Mlecznej. Większa apertura wydobywa więcej gwiazd tła i nie mogłem dojść które należą do gromady a które nie. Niezależnie od tego, całość tworzy ładny widok.


Poniższa mapa poglądowa pokazuje cały region IC1396 z kilkoma ciemnymi mgławicami Barnarda. Ciemna mgławica widoczna jest dzięki blokowaniu światła z obiektów położonych za nią. Jedną z najbardziej wyraźnych ciemnych mgławic w tym kompleksie jest przypuszczalnie B163. Poświęć chwilę i sprawdź czy dostrzegasz jak wycina blask tła mgławicy emisyjnej. Najprawdopodobniej nie dostrzeżesz jej w typowej lornetce i założę się, że będziesz potrzebować filtr UHC - ale nigdy nic nie wiadomo póki się nie spróbuje.


Zauważysz pewnie, że zostawiłem na mapach parę innych obiektów - są one również dobrym wyborem dla małego teleskopu, ale nie mogłem odebrać Ci całej zabawy. Zostawiam Cię z nimi i zapraszam do samodzielnych badań :)

I tym zakończę na dziś. Jeszcze raz dziękuję czytelnikom którzy nadesłali obserwacje, szkice i zdjęcia, dostałem daleko więcej doskonałych materiałów niż mógłbym wykorzystać. Wasz wkład znacznie wzbogaca te artykuły.

Jak zwykle, sprawia mi satysfakcję jeśli moje wędrówki okażą się dla Was użyteczne.

Do następnego razu -

- Tom T.

Dodatkowe zasoby/odnośniki/inne fajne materiały:

Jim Kaler: GWIAZDY - Mu Cephei
http://www.astro.uiuc.edu/~kaler/sow/garnet.html

Wikipedia: Mu Cephei
http://en.wikipedia.org/wiki/Mu_Cephei

AAVSO: Gwiazda zmienna miesiąca
Październik 2002: Mu Cephei
http://www.aavso.org/vstar/vsots/1002.shtml