WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘ
Dynamiczny Wszechświat
http://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2402
Oryginalny PDF

Marzec 2010

Phil Harrington
Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)







W dniu 1 stycznia 1801 roku Układ Słoneczny stał się nieco bardziej zatłoczony. Tej nocy sycylijski astronom Giuseppe Piazzi natknął się na pierwszą asteroidę, którą nazwał Ceres, po rzymskiej bogini urodzaju. Obecnie, przeklasyfikowana przez Międzynarodową Unię Astronomiczną na planetę karłowatą, Ceres była pierwszym odkrytym obiektem okrążającym Słońce pomiędzy Marsem a Jowiszem.


Co zaskakujące, chociaż Ceres, przy średnicy około 600 mil (960 km), jest największym obiektem w pasie asteroid, nie jest obiektem najjaśniejszym. Ten honor przypada Weście, czwartej z kolei odkrytej asteroidzie. Westa została znaleziona 29 marca 1807 roku przez niemieckiego fizyka Heinricha Olbersa. Olbers odkrył również asteroidę Pallas, dwa lata wcześniej.

Mimo iż podłużna Westa mierzy średnio około 320 mil (520 km) średnicy, przewyższa ona niekiedy jasnością Ceres o ponad jedną wielkość gwiazdową. Dzieje się tak, ponieważ kiedy Ceres odbija około 10% padającego na nią światła słonecznego, jasna powierzchnia Westy odbija ponad 30%. Dlaczego tak się dzieje, pozostaje tajemnicą, chociaż badania pokazują, że powierzchnia Westy najwyraźniej jest pokryta bazaltem, produktem ubocznym wulkanizmu. Sugeruje to, że w jakimś momencie dalekiej przeszłości, Westa była aktywna wulkanicznie, lub być może była częścią większego, aktywnego wulkanicznie, ciała.

Te i inne tajemnice, to częściowy powód wystrzelenia przez NASA w roku 2007 sondy kosmicznej Dawn. Misją Dawn jest zbadanie zarówno Westy jak i Ceres. Na chwilę obecną, Dawn dotrze do Westy w sierpniu 2011 i spędzi na jej orbicie następne 9 miesięcy. Wówczas, w maju 2012, opuści Westę i ruszy w drogę do Ceres, docierając tam w lutym 2015.

Czy kiedykolwiek widziałeś asteroidę? Jeśli nie, teraz jest doskonała okazja -- nie jest wymagany teleskop. Westa będzie widoczna w Twojej lornetce cały miesiąc i przez całą wiosnę.

Przez ostatnie kilka miesięcy Westa dryfowała przez konstelację Lwa. Opozycja asteroidy nastąpiła 17-18 lutego, osiągając jasność 6,1mag. Z początkiem marca, Westa nieco osłabnie do 6,2mag. W ciągu tego miesiąca jasność Westy spadnie do 6,5mag w połowie marca i do 6,8mag pod jego koniec. Następnego miesiąca, nawet gdy kwietniowe ulewy zakryją niebo, Westa wciąż będzie powoli słabnąć, osiągając 1 maja jasność 7,3mag aby w końcu osłabnąć do 7,7mag 1 czerwca.

Dostrzeżenie asteroidy -- nawet najjaśniejszej -- jest jak szukanie kosmicznej igły w stogu siana. Słowo "aster-oida" mówi nam dlaczego: aster-: gwiazda, -oid: jak, lub: podobna do. Asteroidy wyglądają po prostu jak gwiazdy. Jedynym sposobem na ich odróżnienie jest śledzenie ich ruchu względem nieruchomego tła.

Aby samemu odnaleźć Westę, użyj załączonej mapy. Pozycja Westy oznaczona jest co 7 dni rozpoczynając od 1 marca aż do końca maja. Każdej nocy, skoncentruj swe poszukiwania tam, gdzie znajduje się przewidywana pozycja asteroidy. Kiedy już ustalisz miejsce, dokładnie naszkicuj wszystkie gwiazdy. Zerkając to na swój rysunek to na mapę, dość łatwo ustalisz który z punkcików to Westa.

Pamiętaj aby śledzić drogę Westy przez Lwa przez całą wiosnę, wyznaczając jej pozycję na mapie za każdym razem kiedy ją ujrzysz. W końcu, otrzymasz pełną dokumentację widoczności Westy w 2010.


Przy okazji śledzenia Westy, skieruj się także ku gwieździe zmiennej R Leonis. Oczywiście, gwiazda nie przesuwa się po niebie jak Westa. Jest mocno zakotwiczona 6^o na zachód od Regulusa i nieco na południe od 19 Leonis. Natomiast jej jasność jest "ruchoma" czyli zauważalnie się zmienia. W czasie 312 dni, czerwony olbrzym oscyluje pomiędzy około 5,8 a 10,0 mag rozszerzając sie i kurcząc, niemal bijąc jak ludzkie serce. Dodatkowo, jaskrawy czerwonawy blask R Leonis pięknie kontrastuje z dwoma pobliskimi gwiazdami na północny-zachód od niej, niebieskawą 19 Leonis oraz złotawą 18 Leonis.

Z początkiem marca R Leonis będzie bliska swojej jasności minimalnej, ale na przestrzeni następnych kilku miesięcy jej jasność będzie wzrastać. Bazując na wcześniejszych obserwacjach, gwiazda powinna osiągnąć jasność bliską maksimum w lipcu. Tak więc, teraz jest idealny czas aby zacząć śledzić osiągnięcia gwiazdy i stworzyć swój własny wykres jasności. Jeśli chciałbyś monitorować fluktuacje gwiazdy, użyj poniższej mapy, stworzonej przy pomocy Variable Star Plotter ze strony Amerykańskiego Stowarzyszenia Obserwatorów Gwiazd Zmiennych (AAVSO), http://www.aavso.org/observing/charts/vsp/index.html


Możesz z powodzeniem ocenić nieznaną jasność zmiennej z dokładnością do 0,1mag poprzez porównanie jej do sąsiadujących gwiazd o znanych jasnościach. Taki proces lubię nazywać interpolacją wizualną.

Powiedzmy, że kiedy pewnej nocy odnalazłeś R Leo, zdawała się ona jaśniejsza od pobliskiej gwiazdy opisanej 88 (co oznacza, że jej jasność to 8,8mag - zawsze pomijamy znak dziesiętnej (.) aby nie pomylić go z gwiazdą), ale słabsza od gwiazdy 8,3mag (83). Tak więc, jasność R musi być gdzieś pomiędzy 8,3 a 8,8. Następnie, porównaj ją z gwiazdą porównania 8,4mag (84) na północy i może z gwiazdą 8,7mag położoną jeszcze dalej na północ. Jeśli jasność R zdaje się być w połowie pomiędzy gwiazdami 83 i 88, wtedy Twoje szacunkowe określenie jej jasności będzie gdzieś w okolicy 85 (co oznacza 8,5mag); jeśli jest bliższa jasności gwiazdy 87, wtedy Twoja ocena może mieć wartość 86, i tak dalej. Poprzez porównanie zmiennej do dwóch gwiazd o znanych, stałych jasnościach, jednej jaśniejszej a drugiej słabszej, można dokonać precyzyjnej oceny.

Dzięki śledzeniu wybryków Westy i R Leo, masz do wykonania przez wiosnę parę ciągłych projektów obserwacyjnych i wykazania jak naprawdę dynamiczny jest nasz Wszechświat. Ale jeśli potrzebujesz więcej, oto kilka dodatkowych celów z tegomiesięcznego Wszechświata przez Lornetkę:



Jak już jesteś w tym rejonie, nie zapomnij spróbować się z NGC2903. Uderzyło mnie, jak Messier mógł przegapić tę wspaniałą galaktykę spiralną, skoro ma ona jasność 8,9mag. Szukaj na południe od Lambda Leonis słabej, owalnej plamki z przyciągającym uwagę, jaśniejszym jądrem.

Masz pytanie, uwagę czy propozycję na przyszłe artykuły? Chciałbym je usłyszeć. Wyślij mi e-mail na phil@philharrington.net lub napisz na forum dyskusyjnym.

Do czasu naszego następnego spotkania pod gwiazdami w kwietniu, pamiętaj, że dwoje oczu jest lepsze od jednego.

---

O Autorze:
Phil Harrington, autor Touring the Universe through Binoculars, kończy obecnie nowy przewodnik po wymagających celach obserwacyjnych zatytułowany Kosmiczne Wyzwanie (Cosmic Challenge) dla Cambridge University Press, który będzie wydany w październiku 2010. Odwiedź jego stronę internetową: www.philharrington.net.

Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2010 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.