WSZECHŚWIAT PRZEZ LORNETKĘGłowa Hydryhttp://www.cloudynights.com/item.php?item_id=2414Oryginalny PDFKwiecień 2010Phil Harrington Tłumaczenie: Marcin Siudzinski (Astronoce.pl)
Najdłuższy gwiazdozbiór nieba, Hydra, każdej wiosny pełznie wzdłuż południowego horyzontu rozciągając się na całą długość nieba wiosennego. Najbardziej na zachód wysunięta część Hydry, leżąca na wschód od Małego Psa i zimowej Drogi Mlecznej, składa się z czterech gwiazd tworzących trapez - jedną z siedmiu głów węża. Długie, pełznące cielsko węża, wije się przez południowe niebo wiosenne kończąc się niedaleko Wagi, Skorpiona i wrót do letniej Drogi Mlecznej.
Podczas gdy żadna z jego gwiazd nie świeci jaśniej niż 3mag, charakterystyczny kształt głowy Hydry pozwala im wyróżniać się w tym pozbawionym innych gwiazd widocznych gołym okiem rejonie. Całość ładnie mieści się w polu widzenia lornetki 10x50.
Powyżej: mapa nieba wiosennego ze Star Watch, Phila Harringtona
Powyżej: mapa przeglądowa Wszechświata przez Lornetkę w tym miesiącu. Źródło: Touring the Universe through Binoculars Atlas (TUBA), www.philharrington.net/tuba.htm
Możemy użyć głowy Hydry jako strzałki pomagającej odnaleźć dwie ładne wiosenne gromady otwarte. Najpierw, pociągnij linię od Epsilon Hydrae przez Sigma Hydrae jak widać na mapie przeglądowej, a następnie przedłuż ją o 11
o, lub o około dwa pola widzenia lornetki, w kierunku południowo-zachodnim. Wypatruj gwiazdy 4mag SAO 135896 otoczonej małym trójkątem słabszych słońc. Nazywam ten asteryzm
Orzełkiem, z powodu podobieństwa do Orła, z jasną gwiazdą wspomnianą wyżej pełniącą rolę Altaira.
Orzełek leci nieco na wschód od
M48. Jeśli ustawisz go na środku pola, M48 powinna właśnie wciskać się w pole widzenia lornetki przy południowo-zachodniej krawędzi.
M48 jest bardzo ładną gromadą otwartą w każdej lornetce. Szukaj słabej mgiełki nierozdzielonego światła gwiazd niemal dwukrotnie większego od Księżyca w pełni. Najjaśniejsza gwiazda w M48 jaśnieje blaskiem 8mag, i dlatego powinna być widoczna w lornetce 50mm. Pod ciemnym niebem, dostrzeżesz być może również trzy gwiazdy tworzące trójkątny wzór w centrum gromady. Pozostałe gwiazdy gromady zlewają się w jednolitą poświatę dobrze odznaczającą się na tle otaczającego nieba.
M48 widoczna w lornetce 10x50 autora. Zwróć uwagę na ciasny trójkąt gwiazd w środku gromady.
Kierunek północny na górze.
Duże lornety o wysokich powiększeniach rozdzielają M48 na jasny, skoncentrowany zbiór ponad 50 gwiazd, z wieloma z nich zdającymi układać się w linie i łuki. Ciasne zgrupowanie ośmiu słońc przypominające "A" rozświetla środek gromady, podczas gdy gwiazdy zewnętrzne zdają się nadawać gromadzie ogólny trójkątny kształt, wyglądający na coś w stylu grotu strzały skierowanego na wschód.
Kiedy w roku 1771 Charles Messier odkrył M48, błędnie zanotował jej pozycję, o 4
o dalej na północ od faktycznej. Ta fuszerka spowodowała, że M48 była skatalogowana jako "zaginiona" przez niemal dwa stulecia. Podczas studiowania notatek Messiera, T.F. Morris z
Royal Astronomical Society of Canada odkrył, że gromada otwarta NGC2548 jest zgodna z opisem M48 Messiera. Jako rezultat jego badań, obydwie gromady zostały uznane za jedną i tę samą.
M48 leży około 1.500 lat świetlnych od nas, a jej 80 gwiazd rozrzuconych jest na przestrzeni 23 lat świetlnych. Większość z nich to niebieskie olbrzymy typu B, chociaż znaleziono również trzy żółte olbrzymy. Ich średni wiek szacowany jest na około 300 milionów lat.
Wróć do głowy Hydry i tym razem przedłuż linię od Eta Hydrae na północ przez Epsilon Hydrae i dalej o 5
o. Przekroczysz granicę z Rakiem i walniesz dokładnie w gromadę otwartą
M67. Szukaj mglistej poświaty leżącej pomiędzy Acubensem (Alfa Cancri) a dwoma słabszymi gwiazdami na zachód od niego.
Ponieważ gwiazdy w M67 mają jasność 10mag i mniej, są one zbyt słabe do rozdzielenia w większości ręcznych lornetek. Jednakże, kilka słabych punkcików może być dostrzeżonych metodą zerkania przy użyciu dużej lornety na statywie. W sumie, M67 zawiera 500 gwiazd rozsianych na obszarze pół stopnia.
M67 często wymieniana jest jako jedna z najstarszych znanych gromad gwiazd, o przybliżonym wieku pomiędzy 3 a 4 miliardami lat. Skąd astronomowie to wiedzą? Okazuje się, że wiele gwiazd w gromadzie to czerwone olbrzymy. Gwiazdy wzdłuż ciągu głównego diagramu Hertzsprunga-Russella (H-R) przekształcają się w czerwone olbrzymy jedynie po wyczerpaniu całego topliwego wodoru w ich jądrach. W zależności od masy gwiazdy, może to trwać miliony lub miliardy lat. Im większa masa gwiazdy, tym szybciej się ona rozwija. Znając masy czerwonych olbrzymów w M67, możemy obliczyć wiek gwiazd, a przez to i wiek samej gromady.
Diagram H-R dla M67. Zauważ jak gwiazdy wychodzą z ciągu głównego skręcając gwałtownie w prawo do góry. W zależności w którym miejscu ciągu głównego ten punkt "wyjścia" leży, astronomowie mogą określić wiek gwiazd w gromadzie.
Kiedy już to jesteśmy, wstydem byłoby przegapić gromadę Żłóbek,
M44. Szukaj jej 8
o na północny-północny-zachód od M67, w trapezoidalnym ciele Raka. Bazując na podobnych badaniach, wiek M44 podejrzewa się na około 400 milionów lat.
M44 ożywa w niemal każdej lornetce, nieważne dużej czy małej, drogiej czy nie. Dzięki jej pustemu otoczeniu, grupa doprawdy olśniewa. W lornetce 7x, widocznych jest do 30 rozsianych w gromadzie gwiazd o jasnościach pomiędzy 7 a 9 mag, z niektórymi punkcikami ułożonymi w ciekawe pary lub wzory. Dziewięć najjaśniejszych, blisko środka gromady, tworzy wyraźny asteryzm w kształcie V który zwany jest czasem Sercem Raka. Serce skierowane jest na południowy-zachód i zawsze przyciąga uwagę.
Te i inne cele tegomiesięcznego Wszechświata przez Lornetkę zawarte są w poniższej tabeli. Sprawdź, ile z nich możesz znaleźć dziś w nocy!
Masz pytanie, uwagę czy propozycję na przyszłe artykuły? Chciałbym je usłyszeć. Wyślij mi e-mail na
phil@philharrington.net lub napisz na forum dyskusyjnym.
Przytłoczony kwietniowymi ulewami, staraj się pamiętać, że po nich przychodzi słoneczny maj, a z nim kolejny wiosenny Wszechświat przez Lornetkę. Do czasu naszego następnego spotkania za miesiąc, nie zapomnij, że dwoje oczu jest lepsze od jednego.
O Autorze:Phil Harrington, autor
Touring the Universe through Binoculars, kończy obecnie nowy przewodnik po wymagających celach obserwacyjnych zatytułowany
Kosmiczne Wyzwanie (Cosmic Challenge) dla Cambridge University Press, który będzie wydany w październiku 2010. Odwiedź jego stronę internetową:
www.philharrington.net.
Wszechświat przez Lornetkę Phila Harringtona jest chroniony prawem autorskim 2010 przez Philipa S. Harringtona. Wszelkie prawa zastrzeżone. Zakaz kopiowania, całości lub części, poza pojedynczymi kopiami do użytku osobistego, bez pisemnej zgody posiadacza prawa autorskiego.
