The Night Sky Observer's Guide, Vol. 1&2
George Robert Kepple, Glen W. Sanner
Wydawca: Willmann-Bell, Inc.
wydanie pierwsze: 1998; wydanie szóste: 2005



Każdy kto z raczkującego żółtodzioba przechodzi w średnio- i bardzo zaawansowanego obserwatora nocnego nieba, zaczyna sięgać głębiej i szuka literatury która również wznosiła by się ponad obiekty Messiera i jasne NGC. Typowy atlas nieba to nie wszystko, również wszelkie tabelaryczne zestawienia DSów typu "companion" szybko pozostawiają niedosyt. Listy obserwacyjne typu Caldwell czy Herschel 400 obejmują ograniczoną liczbę obiektów, powtarzających się w głównych katalogach M i NGC. Bezdenne zasoby internetowe to też nie to samo - czyż nie lepiej zagłębić się w klasycznym druku niż wślepiać się w monitor i googlować za obiektami? Po zgłębieniu wydawnictw rodzimych (np. Niebo Przemka Rudzia) czy anglojęzycznych (Celestial Sampler Sue French czy Deep-Sky Wonders Waltera S. Houstona) mamy praktycznie tylko jedno wyjście: The Night Sky Observer's Guide. Dwa tomiska które obejmują informacje i wiedzę które jednego człowieka potrafią przytłoczyć swym ogromem. Mimo iż na okładce widnieją dwa nazwiska: George Robert Kepple i Glen W. Sanner, tak naprawdę NSOG to zbiór wielu tysięcy obserwacji, setek szkiców i zdjęć obserwatorów z całego świata. Usystematyzowana, ujednolicona imponująca baza wiedzy, obecnie najpełniejsze zestawienie opisów gwiazd i obiektów głębokiego nieba dla obserwatorów z teleskopami od kilku do ponad dwudziestu cali!

NSOG powstał w pewnym sensie jako następca kultowego Burnham's Celestial Handbook - wydanego w latach '70 wspaniale napisanego, klasycznego przewodnika obejmującego obiekty dostępne w teleskopach do 6-8" bazującego na danych z lat '60 i '70. "Rewolucja" montażu Johna Dobsona we wczesnych latach '80 sprawiła, że astroamatorów coraz częściej było stać na tanie Newtony z lustrami ponad 12" które nadały obserwacjom amatorskim nowy wymiar i odkrywały nam dotąd praktycznie niedostępne obiekty będące dotychczas w sferze marzeń, nie mówiąc o wydawnictwach je opisujących. NSOG z powodzeniem wypełnił powstałą lukę, będąc jednocześnie najbardziej aktualnym przewodnikiem dla miłośników obserwacji nocnego nieba.

Na całość składają się dwa główne tomy obejmujące gwiazdozbiory widoczne ze średnich szerokości północnych (jest też trzeci obejmujące niebo południowe) podzielone porami roku: Tom 1 obejmuje niebo jesienne i zimowe, a Tom 2 niebo wiosenne i letnie, i mają odpowiednio 446 i 512 stron. Co ciekawe i wygodne, każdy tom zawiera indeks obiektów obejmujący obydwie części. Aby nie zanudzać, oto NSOG w liczbach:

• 2.104 gwiazdy podwójne
• 433 gwiazdy zmienne
• 2.030 galaktyk
• 127 mgławic planetarnych
• 131 jasnych mgławic
• 69 ciemnych mgławic
• 550 gromad otwartych
• 92 gromady kuliste
• 5 innych (kwazary, asteryzmy...)

czyli 5.541 obiektów. Ponadto znajdziemy tu:

• 446 zdjęć
• 827 szkiców
• 431 map nieba
• 143 tabele

Tomy obejmują następujące gwiazdozbiory:

Tom 1: jesień i zima
Andromeda, Wodnik, Baran, Woźnica, Żyrafa, Rak, Wielki Pies, Mały Pies, Kasjopeja, Cefeusz, Wieloryb, Gołąb, Erydan, Piec, Bliźnięta, Jaszczurka, Zając, Ryś, Jednorożec, Orion, Pegaz, Perseusz, Ryby, Ryba Południowa, Rufa, Kompas, Rzeźbiarz, Byk, Trójkąt.

Tom 2: wiosna i lato
Pompa, Orzeł, Wolarz, Psy Gończe, Koziorożec, Centaur, Warkocz Bereniki, Korona Południowa, Korona Północna, Kruk, Puchar, Łabędź, Delfin, Smok, Źrebię, Herkules, Hydra, Lew, Mały Lew, Waga, Wilk, Lutnia, Mikroskop, Wężownik, Strzała, Strzelec, Skorpion, Tarcza, Głowa Węża, Ogon Węża, Sekstant, Wielka Niedźwiedzica, Mała Niedźwiedzica, Panna, Lisek.

---

Oczywiście, nie ma tu wszystkich obiektów. Ale w czasie tych kilku lat i wielu sesji obserwacyjnych zdarzyło mi się może dwa, trzy razy kiedy nie znalazłem w NSOG opisu jakiegoś obiektu. I jeszcze uwaga: jeśli nasz cel opisany jest z minimalną aperturą 10/12", nie ma co się tym sugerować, bo nie znaczy to, że go nie zobaczymy w 8" tylko to, że nie było dostępnej obserwacji w mniejszych teleskopach :) Po każdych obserwacjach kiedy uda mi się wyhaczyć coś nowego, czy to godzina 2 czy 3 w nocy, siadam w domu, rozkładam okulary do odparowania i zagłębiam się w karty NSOG w poszukiwaniu dokładnych informacji o obiektach które widziałem i do jakiej jasności granicznej dotarłem. Ten czas zaliczam do obserwacji, które dla mnie kończą się kiedy zamykam książkę :)

Pokrótce, oprócz części głównej - obserwacyjnej, Tom 1 obejmuje obszerny wstęp (jest to wiele stron informacji, niemal osobna książka; nie będę się wgłębiał w szczegóły, kto kupi to poczyta :) ) oraz wprowadzenie do obserwacji obiektów głębokiego nieba, a w nim między innymi krótki poradnik szkicowania.

Zdecydowanie nie jest to atlas nieba. Autorzy zalecają zaopatrzenie się w takowy dodatkowo, jako uzupełnienie NSOG. Faktycznie, mapy w NSOG są bardzo przejrzyste i staranne, ale dość ogólne i ciężko byłoby szukać obiektów tylko z nimi. Układ książki zaprezentuję na przykładzie wspaniałego ;) gwiazdozbioru Żyrafy vel Camelopardalis.

Każdy rozdział dotyczący danego gwiazdozbioru rozpoczyna się od krótkiego wprowadzenia/opisu i ramki z informacjami podstawowymi:


Główną część opisową rozpoczyna zestawienie najciekawszych gwiazd zmiennych i podwójnych. Przykład:


Wiemy z niego, że gwiazda Beta (10) Cam jest układem potrójnym, jasnościach składników A: 4,0m, B: 8,6mag, C: 11,2mag. Separacja AB to 80,8", a ich kąt pozycyjny to 208^o, a separacja BC to 14,8" z kątem pozycyjnym 168^o.

Tu warto wspomnieć o wprowadzonej klasyfikacji obiektów ze względu na prezentowanie się obiektu w okularze. Skala jest pięciostopniowa, i tak:

***** - obiekt "perełka", piękny i imponujący, widoczny w małych teleskopach
**** - jasny lub interesujący obiekt, widoczny w niemal każdym teleskopie, zalecana apertura od 4" do 6"
*** - przeciętny obiekt, o średniej jasności i rozmiarze, zalecana apertura od 8" do 10"
** - słaby obiekt, o niskiej jasności powierzchniowej lub gromada słabych gwiazd, zalecana apertura 12"
* - bardzo słaby obiekt, wymagający doskonałych warunków i obserwacji zerkaniem, zalecana apertura 16" i większa

Następne dwie strony to duża, ogólna mapa nieba obejmująca cały gwiazdozbiór (o zasięgu do 6mag) oraz tabele z wybranymi gwiazdami zmiennymi i podwójnymi:



Kolejne strony to już raj dla miłośników gromad, mgławic i galaktyk. Na małej, schematycznej mapce (o zasięgu do 5mag) wykreślono obszary odpowiadające bardziej szczegółowym mapkom (o zasięgu do 9mag) z naniesionymi wszystkimi opisanymi obiektami:


Numeracja map jest prosta: jeśli Żyrafa to rozdział nr 6, pierwsza duża mapa ma numer 6-1, mapa z zaznaczonymi arkuszami to 6-2, a kolejne mapki szczegółowe mają kolejne numery 6-3, 6-4... itd. Identycznie ponumerowane są wszelkie rysunki (zdjęcia, szkice): 6-1, 6-2... itd. Aby się w tym nie pogubić, każda mapa ma przed numerem opis Finder Chart, a każda rycina opis Figure. Prześledźmy to na dwóch przykładach.



Z opisu wynika, że to gromada otwarta zawierająca 60 gwiazd, typu II 1 r (wg Trumplera), o średnicy 6', jasności całkowitej 11,7mag i najjaśniejszej gwieździe 14,55mag ("v" przy jasnościach oznacza jasność wizualną, "p" - fotograficzną). Znajdziemy ją na szczegółowej mapce nr 6-3:


i rycinie nr 6-8:


 


Z opisu wynika, że to galaktyka (UGC4271) typu SB(r)bc I, o rozmiarach 2,7'x2,0', jasności wizualnej 11,9mag i jasności powierzchniowej 13,6mag. Znajdziemy ją na mapce nr 6-7 oraz na rycinie 6-15 (w tym przypadku rycina okazuje się być szkicem):

Całość jest czytelna i intuicyjna. Każdy obiekt jest szczegółowo opisany, a opis dopełnia zdjęcie lub szkic. Dla mnie, korzystanie z tej książki to kawał dobrej zabawy, a wiedza w niej zawarta jest nie do przecenienia. Szkoda, że jest tak trudno dostępna w Polsce, a praktycznie niedostępna "z drugiej ręki". Ja postanowiłem kupić ją bezpośrednio u Wydawcy, a poniżej podaję "przepis" na NSOG:

KALKULACJA
The Night Sky Observer's Guide, Vol. 1 Unit Price: $34.95
The Night Sky Observer's Guide, Vol. 2 Unit Price: $34.95

Subtotal: $69.90
Handling Fee: $2
Shipping Cost: $44.10, Insurance fee: $3.30, Total would be: $119.30

TRANSAKCJA
Około 18/19.06.2007 zrobiłem zamówienie on-line płacąc kartą MC (podajemy dane karty, a wydawnictwo ściąga odpowiednią kwotę)
20.06 schodzi mi z karty odpowiednia kwota
28.06 dostaję pocztą fakturę
03.07 przychodzi paczka z książkami

Książki obejmuje cło 0%, a dodatkowo jeśli mają symbol ISBN, nie są też VATowane. Jeśli nie mają ISBN - VAT wynosi 7%.

Jeśli Wam nie żal kwoty 300-400 PLN (średniej klasy okular!) to nie ma się co wahać. Ja nie żałuję ani złotówki wydanej na NSOG który jest wart swej ceny. Żadne zestawienia z Internetu nie zastąpią ogromu informacji zebranych w tych dwóch "cegłach".

Pogodnego nieba!
02.02.2010