Tytuł: Cosmic ChallengeAutor: Philip S. HarringtonWydawca: Cambridge University PressDostępność w Polsce: Kraina Książekhttp://www.cambridge.org/pl/knowledge/isbn/item5562960/?site_locale=pl_PL
Na początek proszę o wyrozumiałość, ponieważ to moja pierwsza próba "popełnienia" recenzji chociaż właściwszym określeniem byłoby raczej opis zawartości :)
"Cosmic Challenge" jest najnowszym dziełem Philipa Harringtona, znanego m.in. z publikowanego na Astronocach "Binocular Universe", wydanym przez Cambridge University Press pod koniec 2010 roku. Od strony technicznej jest to książka w twardej, bardzo estetycznej, czarnej oprawie ukrywającej się pod kolorową nakładką ochronną której wygląd znamy chociażby z strony internetowej wydawnictwa. Jest dość obszerna bo liczy ponad 470 stron, całość została wydrukowana na wysokiej jakość kredowym, delikatnie połyskującym papierze, śmiem nawet zaryzykować stwierdzenie, że powinien on przetrwać bez uszczerbku te mniej wilgotne polskie noce. Pierwszy kontakt z książką jest bardzo pozytywny, nie widać żadnych niedoróbek czy błędów drukarskich. Całość wydana jest w języku angielskim i znając życie niestety nigdy nie doczekamy się jej polskiego wydania.
Od strony merytorycznej jest to zbiór ponad 500 celów obserwacyjnych podzielonych na 187 wyzwań. Kryteriów podziału jest kilka, podstawowe to bariera sprzętowa: mamy wyzwania przeznaczone do obserwacji gołym okiem, następnie cele lornetkowe, dalej dla teleskopów o aperturze 3 do 5 cali, 6 do 9,25 cala, 10 do 14 cali i całość zamykają 15 calowe i większe Dobsony, ale jak się później okaże, do niektórych wyzwań przydatne nawet będą 20-calowe monstra.
Dalszy podział jaki zastosowano w obrębie każdej z grup to rozróżnienie na pory roku zaczynając od wiosny. Wyróżniono też cele całoroczne, a dodatkowo przy każdym wyzwaniu mamy 4-gwiazdkową skalę trudności, gdzie jedna gwiazdka oznacza najniższy poziom trudności a cztery najwyższy.
Po krótkim wstępie i wprowadzeniu w świat książki pierwszy rozdział jest zbiorem wszelkich informacji na temat obserwacji, poczynając od podstawowych rzeczy takich jak budowa oka, metoda zerkania, kolimacja sprzętu, opis wszelkich parametrów optycznych (np. zasięg maksymalny, zdolność rozdzielcza) i ich wpływu na obserwację, po bardzo praktyczne informacje takie jak wyczernienie tubusu (które miejsca najlepiej wyczernić i jak to zrobić), przydatność wszelkiej maści filtrów planetarnych w konkretnych przypadkach, skala oceny seeingu i przejrzystości powietrza, czy na przykład ocena jakości nieba (łącznie z opisem nieba w miejscach o zasięgu 7,6-8 mag, ech marzenia…). Nawet będąc doświadczonym obserwatorem warto odświeżyć tą wiedzę bo większość celów oznaczonych jako 3- i 4-gwiazdkowe dla każdej z apertur będą wymagać naprawdę doskonałych warunków, kolimacji i dobrego "warsztatu" obserwatora, w końcu książka zawiera wyzwania, a nie jest listą z rodzaju "just do it" czyli bierzemy teleskop o określonej aperturze, celujemy w niebo i jest, obiekt zaliczony.
Kolejne rozdziały to wspomniane wcześniej wyzwania obserwacyjne. Każde z nich zawiera podstawowe dane o obiekcie/obiektach w postaci małej tabelki, dokładną mapkę ułatwiającą znalezienie celu gdy jesteśmy w rejonie poszukiwań, szkic tego co powinniśmy zobaczyć i obszerny opis na temat samego wyzwania: czym jest obiekt, jak szukać, jakie możemy napotkać trudności, komu i jakim teleskopem udało się "złapać" cel i mnóstwo innych przydatnych podczas obserwowania informacji które uzyskamy tylko od doświadczonego miłośnika nieba.
Obiekty jakie zostały wybrane to pełen przekrój tego co oferuje nam niebo: od celów księżycowych, po planetarne, wszelkiego rodzaju mgławice, galaktyki, gromady galaktyk, gromady otwarte i kuliste, asteryzmy, kwazary. Naprawdę, znajdziemy tu wszystko. Sama skala trudności potrafi zaskoczyć, niektóre z 4-gwiazdkowych wyzwań będą wymagały nieba grubo powyżej 6mag i świetnej przejrzystości, chociażby wymienić takie jak Barnard’s Loop (Pętla Barnarda) gołym okiem, Karzeł Rzeźbiarza dla popularnych 8-calowców, Palomar 13 dla dużych teleskopów, albo dla największych takie "cukierki" jak Uks 1, Pease 1 czy dojrzenie Krzyża Einstein’a.
Warto jednak zapoznać się z całością, bo dla przykładu, mimo że galaktykę IC 1296 umieszczono w przedziale od 15 cali w górę, możemy przeczytać że pod ciemnym niebem i przy świetnej przejrzystość wystarczy nawet 11 cali. Zdaję się to potwierdzać, że jednak udało mi się ją upolować w Jodłowie na zlocie podczas pierwszej nocki z świetną przejrzystością właśnie, nie mniej, biorąc pod uwagę jak ulotny i słaby był to obiekt, daje to pewne światło z jakimi wyzwaniami mamy w tej książce czasami do czynienia.
Na zakończenie mamy krótki epilog w którym autor informuje, że przedstawił dopiero czubek góry lodowej jeśli chodzi o obiekty-wyzwania i daje wskazówki gdzie dalej szukać kolejnych celów. Całość zamyka spis wszystkich wyzwań z podstawowymi danymi w formie tabeli, sugerowane przez autora książki, programy czy strony internetowe do dalszych poszukiwań i bonus w postaci 100 wyzwań z gwiazdami podwójnymi. Klasycznie, jak w każdym wydawnictwie naukowym, na ostatnich stronach umieszczono alfabetyczny indeks ułatwiający poszukiwanie konkretnych obiektów.
Podsumowując, do kogo jest skierowana książka? Moim zdaniem do każdego miłośnika astronomii, bez względu na staż, bo każdemu jest w stanie zaoferować zabawę na wiele nocy pod rozgwieżdżonym niebem, a przecież o to chodzi w tym przypadku. Dla początkującego może być świetnym kolejnym krokiem w zdobywaniu doświadczenia obserwacyjnego, a dla starych wyjadaczy miłą odskocznią od schematycznego "zaliczania" kolejnych katalogów i być może przypomnieniem o niektórych obiektach.
